Gıda sanayi; iklim krizi, dünya genelindeki yüksek faiz oranları ve jeopolitik gerilimlere rağmen geçen yıl tarımda yapay zeka ve basınçlı sulama tekniklerini yaygınlaştırarak hem ihracatını hem de iş hacmini artırdı. 2024'te yaklaşık 160 milyar dolarlık pazar hacmine ulaşan gıda sanayi, 25 milyar dolarlık da ihracat yaptı. Geniş ürün yelpazesi ve stratejik konumuyla ihracat potansiyelini koruyan gıda sanayi, bir yandan da yerelden globale markalaşma çalışmalarıyla rekabet gücünü artırdı.
1 MİLYON DEKARDA BASINÇLI SULAMA
Gıda sanayinin bu gelişiminde toprağı sulama şekillerindeki yeniliklerin hayata geçirilmesi etkili oldu. Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü Dr. Hasan Gezginç, sulu tarım alanlarının tamamında modern basınçlı sulama sistemleri kullandıklarını belirterek yaşanan değişimi, “Türkiye tarımının lokomotifi kuruluşumuza bağlı olarak faaliyet gösteren 17 işletmede; 2009’da sulanan arazi 109 bin dekar iken, 2024 yılı sonu itibariyle 1.046.745 dekar alana çıktı” sözleriyle özetledi.
BUĞDAY VERİMİ İKİ KATINA ÇIKTI
Gezginç, sulanan alanların sulama sistemlerine göre dağılımı hakkında şu bilgileri verdi: “Yağmurlama sulamayla 424.413 dekar, damlama sulama sistemiyle 118.180 dekar, 1324 adet center pivot sulama sistemiyle de 504.152 dekar alan sulanıyor. Center pivot sulama sistemleri, merkezi otomasyonla yönetiliyor. Sistemin anlık konumu, basıncı, enerji durumu, anlık ve toplam debisi gibi veriler anında scada üzerinden takip edilerek kaydediliyor. Anlık arızaların sisteme düşmesiyle daha hızlı müdahale edilip, sulama aksamadan yürütülüyor. Basınçlı sulama sistemleri ise bitkinin ihtiyaç duyduğu miktarda suyun zamanında verilmesini sağlayarak verim artışına, sulama randımanının artırılmasıyla da su ve enerji tasarrufuna olanak tanıyor. Su ve enerji girdilerinin düşmesiyle birlikte üretim maliyetleri de düşüyor. Verim artışı, su ve enerji tasarrufu sonucunda ülke ekonomisine önemli ölçüde katkı sunarak tarımda süreklilik sağladı. Kuru tarım alanlarında ortalama 250 kg/dekar olan buğday verimi, 500 kg/dekarın üzerine çıktı.”
YAPAY ZEKA DESTEKLİ SULAMA
Gezginç, son dönemde küresel ısınma sonucu artan kuraklıktan dolayı sulama sistemlerinin daha efektif bir şekilde kullanılmasına yönelik dünyada Ar-Ge çalışmalarının arttığını belirterek, şunları kaydetti: “Kuruluşumuzda da dünyadaki gelişen teknolojilere paralel olarak bitkinin; sulama, ilaçlama, gübreleme vb. gelişimi için ihtiyaç duyulan parametrelerin sensörler vasıtasıyla önceden tespit edilerek müdahale edilebilmesi; enerji verimliliği, su tasarrufu ve birim alandan alınan ürün miktarı artışının sağlanması amacıyla teknoloji firmalarıyla görüşmeler yapılıyor. Toprak nem sensörü ile toprak nemi, sıcaklık, pH ve elektriksel iletkenlik verilerinin toplanması, sulama sistemlerinin topraktaki nem miktarına göre yapay zeka tarafından yönetilmesi amacıyla Ar-Ge çalışmaları devam ediyor. Ar-Ge çalışması sonuçlarının değerlendirilmesiyle yapay zeka destekli sulamanın yapılması planlanıyor.”
İHTİYACA GÖRE SU TÜKETEN BİTKİ
İstanbul Hububat Bakliyat Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İHBİR) Başkanı Kazım Taycı ise İç Anadolu’da Konya Ovası’nda, yeraltı sularının ciddi bir şekilde azaldığını gözlemlediklerini söyledi. Bu saatten sonra her damla suyun dikkatli kullanılması gerektiğini belirten Taycı, vahşi sulamanın hem zaman hem çok su tüketen hem de tarladaki verimliliği olumsuz etkileyen bir sulama şekli olduğunu vurguladı. Taycı, şöyle devam etti: “Bu sebeple damlama ile yağmurlama usulü sulamanın yapay zekayla birlikte toprağın ve ekilen bitkinin ihtiyacına göre en verimli sulama olacağını düşünüyoruz. Aynı zamanda bölgesel su kaynakları ve toprağın özellikleri de gözeletilerek ekim yapılması çok faydalı olur. Bazı bitkilerimiz var ki, suyun yeterli olmadığı yerlerde ama çok su tüketiyor. Bu bitkiler daha sulak yerlere kaydırılmalı. Bunun için hazırlanan teşvik paketi çok olumlu. Çiftçi için de yararlı olacağını düşünüyorum.”
Taycı, tarım il müdürlükleri, ziraat fakülteleri, ihracatçı birlikleri ve STK’ların çiftçilere verilen destekler konusunda bilgilendirilmesi önerisinde bulundu.
TOPRAĞIN SUYA DOYMASI İÇİN KAR YAĞIŞI ÖNEMLİ
İHBİR Başkanı Kazım Taycı, şu dönemde yağmur açısından kötü durumda olunmadığını söyleyerek, asıl ihtiyacın hem yeraltı sularını çok iyi besleyecek hem de toprağı tam manasıyla doyuracak güçlü bir kar yağışı olduğunu vurguladı. “Şubat ayı itibariyle ne kadar çok kar yağışı görebilirsek bizim için o kadar iyi” diyen Taycı, şunları söyledi: “Şu anda mevcut ekimler için ihtiyaç olan yağışlar alındı. Önümüzdeki dönem rekoltesinin çok da kötü olmayacağı noktasında tahminlerimiz var. Hububat, bakliyat ve yağlı tohumlar için önümüzdeki dönemde çok da kötü olmayan bir rekolte bekliyoruz. Kar ve yağmurun artmasıyla birlikte daha iyi rekoltelerin görülebileceğini tahmin ediyoruz.”
