Türkiye, tarımsal üretimde dünyada ilk 10, Avrupa’da ise ilk sırada yer alıyor. Türkiye topraklarının yaklaşık üçte biri tarım arazilerinden oluşuyor. Bu da Türkiye’nin 78 milyon hektarlık yüz ölçümünün 24 milyon hektarının tarıma elverişli durumda olduğunu gösteriyor. Türkiye, bu özelliklerinin yanı sıra coğrafi konumu ve son yıllarda geliştirdiği depolama ve lojistik kapasitesiyle de gıda ürünlerini stoklayarak, dünya geneline dağıtım yapabilecek bir ülke olarak öne çıkıyor.
TALEBİ DEĞERLENDİRİYORUZ
Türkiye’nin bu avantajı yurt dışından da gıdada depolama ve dağıtım için taleplerin gelmesine neden oldu. Bu küresel talep hakkında bilgi veren Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, Türkiye'nin tarım konusundaki stratejik öneminin arttığını hatırlatarak şu bilgiyi verdi: “Yakın zamanda Dünya Gıda Programı (WFP) bize Türkiye'yi bölgesel ve küresel bazda gıda stokları için bir 'stratejik stok merkezi' olarak konumlandırma talebiyle geldi. Biz de Dışişleri Bakanlığımızla Türkiye'nin stratejik stok merkezi olma konusunu istişare ettik. Bütün değerlendirmeler tamamlandı. Cumhurbaşkanımızın da destekleriyle ülkemizin stratejik stok merkezi olarak konumlanmasını bekliyoruz.”
ÖNCELİK TAHIL ÜRÜNLERİ
Türkiye’nin atacağı bu adımın yanı sıra gıda, lojistik gibi sektörlerle tarım kesimi de önemli bir sorumluluk üstlenerek yeni bir fırsat yakalayacak. Bu nedenle uzmanlar, stratejik stok merkezi için başta buğday, arpa, yulaf ve mısır olmak üzere tahıl çeşitleri ve yağlı tohumların öncelikli olacağına dikkat çekiyor. Bu açıdan gündeme gelen ilk öneri, “Gıda arz ve güvenliği açısından en temel gıda olan un veya buna dayalı buğdaydan başlanmalı” oldu.
İŞLEME KAPASİTEMİZ DE VAR
Avrasya Tarım Ekonomistleri Derneği Başkanı Prof. Dr. Zeki Bayramoğlu, gıda stoku için ürünlerin depolanabilir özellikte olması gerektiğini söyledi. Özellikle yaş sebze ve meyvelerin çoğunda depolama imkanının olamayacağını hatırlatan Prof. Bayramoğlu, şu bilgiyi verdi: “Türkiye, buğday açısından uluslararası stratejik bir merkez olabilir. Çünkü un sanayinde kurulu kapasitemiz çok yüksek. Şu an dünyada un ihracatında birinci sıradayız. Piyasayı domine eden bir güce sahibiz. İşleme kapasitemiz olduğu için unda bunu yapabiliriz. Buğdayda stok merkezi olabiliriz. Türkiye’nin lojistik avantajı olduğu için bu durum stok merkezi olmasını kolaylaştırır. Örneğin; Rusya’da bir firma Türkiye’ye stok ünitelerini kurar, ürün Türkiye’ye gelerek buradan dünyaya dağıtımı yapılabilir.”
ÇİN-ABD FAKTÖRÜ
Bayramoğlu, buğday, mısır, pirinç ve soyanın uluslararası ticarette en üst düzeye öneme sahip ürünler arasında yer aldığını ifade ederek, bu ürünlerin dünyadaki durumunu şöyle özetledi: “Bu dört ürün önemli. Örneğin Amerika kıtasında mısır hem insan hem de hayvan yiyeceği. Ortadoğu, Avrupa ve Rusya’da ise buğday insanların temel yiyeceği. Uzak Doğu’da pirinç ön planda. Türkiye’yi baz alırsak, tükettiğimiz gıdaların büyük bir bölümünü tahıllar oluşturuyor. Türkiye stok merkezi olacaksa gıda arz ve güvenliği açısından en temel gıda olan un veya buna dayalı buğdaydan başlanmalı. Burada en önemli faktör lojistik açıdan Türkiye’nin çok avantajlı olması. Uluslararası ticari anlaşmalarda üstünlüğünün olması lazım. Trump Türkiye’ye yüzde 10 vergi getirirken Çin’e ise sürekli vergileri artırıyor. Çin, ürününü Türkiye’ye gönderip, buradan ABD’ye satabilir. Stok merkezi o zaman Türkiye olabilir.”
İSTİHDAMA KATKI SAĞLAMALI
Zeki Bayramoğlu, her şeyden önce stratejik kavramının enine boyuna tartışılması gerektiğine dikkat çekerek, şöyle konuştu: “Öncelikle ürünler ülkeler için stratejik açıdan değişir mi? İkinci olarak da o ülkenin ekonomik geliri açısından önemliyse hem kendi tüketip hem de satıp ondan gelir elde etmeli. Örneğin; Brezilya için mısır çok stratejik bir öneme sahip. Türkiye’de şeker pancarı stratejik mi? Şeker, gıda arz güvenliği açısından üst düzey bir öneme sahip olmayabilir ama şeker pancarının oluşturduğu ekonomi çok güçlü. Şeker pancarını uluslararası stok ürünü olarak değerlendiremeyiz ama şekeri değerlendirebiliriz.”
DÜNYA GENELİNDE DAĞITIM YAPABİLİRİZ
Türkiye Gıda Sanayi İşverenleri Sendikası (TÜGİS) Başkanı Kaan Sidar, Türkiye’nin yıllık 30 milyar dolarlık gıda ve tarım ürünü ihracatı yaptığını söyledi. Türkiye’nin coğrafi konumu nedeniyle bölgesel ve küresel ölçekte stratejik stok merkezi olabilecek potansiyele sahip olduğunu vurgulayan Sidar, şöyle devam etti: “Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı da ülkemizin bir stok merkezi olarak konumlandırılması ile ilgili talebini yetkili mercilere iletti. Bunun gerçekleşmesi hâlinde başta buğday, arpa, yulaf ve mısır olmak üzere tahıl çeşitleri ve yağlı tohumların öncelikli olacağını düşünüyoruz. Proje uygulama aşamasına geldiğinde ise ülkemizin kendi üretimi dışında Ukrayna, Rusya ve bölgedeki diğer önemli tarım ülkelerinin ürünleri de Türkiye’nin depolama ve lojistik olanaklarından yararlanarak stoklanabilecek. Böylece dünya geneline dağıtım yapılabilecek.”
