Karşılıksız çeke sigortalı önlem önerisi

HABER: SÜMEYRA YARIŞ TOPAL

Gayrı Safi Yurt İçi Hasıla’nın (GSYİH) yüzde 37’sine tekabül eden çekte, karşılıksız çıkma oranı sürekli artıyor. Özellikle KOBİ piyasasında çarkların dönmesi için olmazsa olmaz konumda olan çekin karşılıksız çıkma oranı bir önceki yıla göre yüzde 40 arttı. Piyasada dönen çeklerin 774 bin 898’i karşılıksız çıkarken, sektör temsilcileri, çekte yeni bir düzenleme yapılmasının kaçınılmaz olduğu konusunda birleşiyor.

KREDİNİN İKİ KATI

Çek üzerinde dönen büyüklük 2015 yılında kullanılan KOBİ kredi tutarının yaklaşık iki katı olarak gerçekleşti. Türkiye’de kendine özgü kurallar oluşturan çekin karşılıksız çıkması durumunda geçtiğimiz yıllarda yapılan bir düzenlemeyle hapis cezası kaldırılmıştı. Bunun yerine 10 ay çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı gelmişti. Bu durumun karşılıksız çıkan çeklerde herhangi bir azalma sağlamadığını düşünen konunun uzmanları İstanbul Ticaret Odası’nda bir araya gelerek çözüm önerilerini masaya yatırdı. Buna göre çekin sigortalanması, çeklere farklı renkler verilmesi ve hapis cezasının geri gelmesi öne çıkan öneriler arasında yer aldı.

EN ÇOK İSTANBUL

Karşılıksız çekler illerin gelişmişlikleriyle paralellik arz ediyor. Buna göre, İstanbul, ardından Ankara, Antalya ve İzmir bu listenin başında yer alıyor. Türkiye’de çek karnesi almak için çok ciddi prosedürler gerekmiyor. Çek karnesi almayı talep eden kişi bankaya karnede bulunan yaprak başına yeni düzenlemeye göre bin 290 TL ödüyor. Buna göre çekin karşılıksız çıkması durumunda banka yalnızca yaprak bedeli kadar alıcıya bir ödeme gerçekleştiriyor. Türkiye’de çekin aynı zamanda kendine özgü kuralları da bulunuyor. Normal şartlar altında peşin para hükmünde olan çek, Türkiye’de vadeli olarak kullanılıyor, bu da karşılıksız çıkma oranlarını arttırıyor.

CEZA, KARŞILIKSIZ KULLANIMI AZALTMIYOR

Avukat Dr. Ömer Sivrihisarlı da cezai yaptırımın karşılıksız çek kullanımını azaltmadığını yeni bir düzenleme yapılması gerektiğini belirtti. “Bu cezadan bağımsız bir şey. Bir hukuki sorumluluk meselesi” diyen Sivrihisarlı, önerilerini şu şekilde sıraladı: “Koruyucu nitelikteki uygulamaların yaygınlaştırılması lazım. Kayıtlı çek uygulaması yapılabilir. Çek düzenleyicilerinin maddi sorumlulukları artırılmalı. Çek için ilave ücret talep edilebilir.”

VADESİZ UYGULAMA ÇÖZÜM GETİRMEZ

İstanbul Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Dursun Topçu, Türkiye’de çek sisteminin kendine özgü kurallarla işlediğini belirtti. Topçu, vadeli bir şekilde uygulanan çekin birden vadesiz bir uygulamaya dönüştürülmesinin piyasada büyük bir kriz oluşturacağını söyleyerek, “Acaba çek karnelerine bir limit uygulaması gelebilir mi. Bunu düşünmek lazım” diye konuştu.

BANKALAR, ÇEKİ SİGORTALI HALE GETİRMELİ

İstanbul Ticaret Odası Hukuk Müşaviri Dr. Veysi Seviğ, hangi yaptırım olursa olsun karşılıksız çekte bir azalma olmayacağını belirterek, bankaların sorumluluklarının artırılması gerektiğini kaydetti. Seviğ, Avrupa’da çeklerin karşılıksız çıkma oranlarının çok düşük olduğunu vurgulayarak, oralarda çek karnesinin çok önemli tedbirlerle verildiğini ifade etti. Seviğ, şöyle konuştu: “Türkiye’de çek için iki ayrı kanun var. Çeke vade koymuşuz. Görüldüğü andan itibaren ödenmesi lazım. Çekin vadesinde değil ibraz edildiği an ödenmesini gerektiren düzenleme yapılması lazım. Bunun muhatabı da bankalar olmalı. Bankalar çeki sigortalı hale getirmeli. Mali risk sigortası yapılması lazım. Avrupa’da çeki veren banka sorumlu oluyor. Karşılıksız çıkması durumunda müşterisini iyi analiz etmediği için banka ağır yaptırımlara muhatap oluyor.” Seviğ, “Avrupa’da bankalar çek karnesi vermeden önce, firmanın 10 yıllık geçmişine bakılıyor. Bu yüzden Fransa’da 2015 yılında sadece 571 çek karşılıksız çıkmış” dedi.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Karşılıksız çıkan çeklerden, büyük firmalardan ziyade KOBİ ölçekli firmalar zarar görüyor. Bu konunun bir an önce çözüme kavuşması gerektiğini belirten ilgililer, önerilerini şu şekilde sıraladı:

• Karşılıksız çıkan çekler için hapis cezası geri gelmeli, yaptırımlar artırılmalı.
• Tüccar kestiği çek için bankalardan sorumluluk almalı.
• Çek karnelerine limit getirilmeli. Yaprak başına limit belirlenmeli.
• Banka çek karnesini sigorta etmeli.
• Çekteki vadeler sınırlandırılmalı.
• Çekler gruplandırılmalı; yıldızlama, renklendirme gibi sistemler getirilmeli. Kötü niyetli olanların renkleriyle ödemesini zamanında yapanların renkleri farklı olmalı. Buna göre de sigortalama sistemi yapılmalı.
• Bankalar çek karnesi verirken daha farklı bir araştırma yaparak çek karnelerini vermeli.
• Bankaların karşılıksız çek için ödediği miktar kesilen çekin miktarına göre oranlanmalı.
• Çek karşılıksız çıktığında geri ödeme için karşılıksız çek veren kişilerin şahsi malları da kapsama alınmalı.
• Üzerinde matbu yazan çek yaprakları verilmeli.
• Karşılıksız çeki çıkan insanları ticaretten men edecek düzenlemeler yapılmalı.
• Hapis cezası için kota getirilmeli.
• Çek raporları daha detaylı hazırlanmalı.
• Suç organize olduğunda yaptırımlar farklı olmalı.
• İnsanlar sermayesi oranında çek kesebilmeli.

KARŞILIKSIZ ÇEKTE ÖDEME MİKTARI ARTI

Bankaların karşılığı bulunmayan her bir çek yaprağı için ödemek zorunda olduğu miktar bin 200 liradan bin 290 liraya çıkarıldı.Merkez Bankası, “Çek Defterlerinin Baskı Şekline, Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktar ile Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı Kararlarının Bildirilmesine ve Duyurulması”na ilişkin tebliğde değişikliğe gitti. Resmi Gazete’de yayımlanan tebliğ ile bankaların süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için, karşılığının hiç bulunmaması halinde ödemek zorunda olduğu tutar bin 200 liradan bin 290 liraya yükseltildi. Aynı tebliğle ayrıca, uygulama tebliğinin yayım tarihi olan 20 Ocak 2010’dan önce yayımlanan tebliğlere göre bastırılan çeklerden ötürü muhatap bankanın süresinde ibraz edilen çekin karşılığının bulunmaması halinde her çek yaprağı için ödemek zorunda olduğu miktar da 700 liradan 740 liraya çıkarıldı.

01 Şubat 2016 Pazartesi

Etiketler : Gündem