İşçi ve işverenin kazan-kazan formülü

HABER: SÜMEYRA YARIŞ TOPAL

Kimi zaman ek bir iş yapma, kimi zaman sosyal hayata daha fazla zaman ayırma gibi isteklerle çalışanlar için son zamanlarda cazip hale gelen yarı zamanlı çalışma formülü, Türkiye’de toplam istihdam oranında yaklaşık yüzde 10’a ulaştı. Özellikle mevsimlik işler ve fikir ekonomisinin çeşitli dallarında artış gösteren kısmi süreli çalışma formülünde Türkiye, Avrupa sıralamasının 10 puan altında kalıyor.

32 MİLYON KADIN

Türkiye’de 2019 verilerine göre 2 milyon 902 bin kişi yarı zamanlı olarak çalışıyor. Bu, 2006’dan bu yana yüzde 103’lük bir artış olması anlamına geliyor. Türkiye’de kısmi süreli çalışanların 1 milyon 649 bini kadınken, 1 milyon 253 binini erkekler oluşturuyor. Avrupa Birliği bölgesinde ise toplam 32 milyon 469 bin kadın, kısmi süreli istihdam ediliyor. Bu, Avrupa’nın tamamında kısmi süreli çalışan 42 milyon kişinin yüzde 76’sına tekabül ediyor. Türkiye genelinde yarı zamanlı iş için en uygun çalışma alanı eğitimde. Zira yarı zamanlı çalışanların yüzde 26.7’si eğitim sektöründe istihdam ediliyor. Bunu yüzde 20.1 ile kültür, sanat, eğlence ve spor izlerken, üçüncü sırayı yüzde 15.1’le insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri takip ediyor. Yarı zamanlı çalışmanın en az mümkün olduğu sektör yüzde 5.2 ile madencilik ve taş ocakçılığı.

ÇALIŞAN ARTTIKÇA

İşyeri büyüklüğü arttıkça kısmi çalışma süresi de artıyor. Kısmi çalışmada en yüksek oranı İstanbul göğüslüyor. Yarı zamanlı çalışma nedeni, ülkelere göre de değişiklik gösteriyor. Yüzde 20 ortalamasıyla kısmi süreli istihdam sağlanan Avrupa’da, yarı zamanlı çalışmanın en büyük nedeni, tam zamanlı iş bulamama. Avrupa’da kısmi süreli çalışanların yüzde 26’sı bu şekilde çalışırken, Türkiye’de kısmi süreli çalışma oranı yüzde 18’de kalıyor. Türkiye’de en çok hastalık veya engel durumu, ailevi sebepler, eğitim ve kurs, çocuklara veya yaşlılara bakma dışında kalan diğer nedenlerle kısmi süreli çalışma sistemi tercih ediliyor. Bu oran Avrupa genelinde yüzde 23 iken Türkiye’de yüzde 61’e ulaşıyor.

EN ÇOK HOLLANDA

Kısmi süreli çalışma sisteminde Avrupa’da liderliği Hollanda elinde bulunduruyor. Ülkede 4 milyon 282 bin kişi, işgücünün yüzde 46.8’i kısmi süreli çalışıyor. Bunu yüzde 38.5 ile İsviçre, yüzde 27.6 ile Avusturya takip ediyor. Kısmi süreli çalışmada en geride olan ülke ise 187 bin kişi ve yüzde 1.8 ile Bulgaristan. Türkiye 35 ülke arasında 20’nci sırada bulunuyor. Avrupa’da 2002’denbu yana kısmi süreli çalışmada yüzde 35’lik bir artış söz konusu.

KANUNİ HAKLAR

Kısmi zamanlı çalışma, kamuoyunda kanuni olarak da yanlış bir algıya sahip. Genellikle parça başı iş gibi görülen kısmi süreli çalışma sistemi, aslında yasal haklarla çerçeveleniyor. Buna göre 4857 sayılı yasa ile kısmi çalışma ilişkisi Türkiye’de de yasal bir düzenleme altına alınmış durumda. Kanunun 13. maddesi ile ‘işyerinin tam zamanlı çalışma sistemine göre önemli ölçüde az çalışma durumu’ kısmi süreli çalışma olarak tanımlanıyor. Yine aynı kanuna göre kısmi süreli çalışanlara da verilecek ücret ‘çalışma sürelerine uygun gelen asgari ücretin altında olamaz.’ Kısmi süreli çalışan işçilerin sigorta primleri ise çalıştığı gün bazında hesaplanarak ödeniyor.

KURUMSAL ARAYIŞ İÇİN

Yarı zamanlı eleman ve iş arayanların buluşma noktası konumumda olan pariyer.com’un yaptığı bir araştırmaya göre; yarı zamanlı çalışmak isteyenlerin çoğunu Y ve Z kuşağı oluşturuyor. Bu sistemi tercih edenlerin yüzde 99.8’i hizmet sektöründe çalışmak istiyor. Gençler dönemsel işlerde Ege ve Akdeniz’i tercih ediyor. Platformun kurucusu Meryem Bozkurt Sıtkı, bu piyasanın her geçen gün geliştiğini söyleyerek, “Tam zamanlı istihdamda pazar büyümesi yüzde 6 iken yarı zamanlı çalışmadaki pazar büyümesi yüzde 7.5 olarak görülüyor” diyor.

15 Ocak 2020 Çarşamba

Etiketler : Gündem