İhracatın güçlü pazarı petrolden kazananlar

Küresel petrol talebindeki artışın, orta vadede gücünü koruyacağı tahmin ediliyor. Yüksek fiyatların da etkisiyle petrol ihraç eden ülkeler gelirlerini artırırken, mal alımı yönünden de imkanları artıyor.

HABER: ADEM ORHUN

Geçen yıl tarihi zirvelere ulaşan petrol fiyatı yeniden 80 dolarlara düşse de ‘siyah altın’ güçlü talep görüyor. Pandemiden sonra küresel petrol arzı ay ay artarken talep de yükseliyor. Küresel petrol talebinin 2023’te günlük 2.2 milyon varil artarak yaklaşık 101.8 milyon varile ulaşması bekleniyor. ABD Enerji Bakanlığı’na bağlı Enerji Bilgi İdaresi, küresel petrol talebinin büyümeye devam edeceğini öngörüyor. Kurum, 2022 yılında 99.43 milyon varil/gün olan tüketimin 2023 yılında 100.48 milyon varil/güne yükseleceğini tahmin etti. 2024 yılında da petrol talebinin 102.20 milyon varil/gün olacağı öngörüldü. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) ise bu yıl için küresel petrol talebi tahminini artırarak günlük 101.7 milyon varil ile rekor seviye olarak açıkladı. Uluslararası kuruluşlar 2023 yılı tahmini ortalamasının da tahmini 83 dolar olacağını duyurdu. Yüksek fiyatların yansıması olarak petrol ihracından yüksek gelir elde eden ülkeler, hem içerideki altyapı projeleri hem de dış alımlar için gerekli kaynağı daha kolay oluşturuyor. 

PETROL ÜLKELERİ 

Öyle ki, ambargoya rağmen Rusya, petrol ve gaz gelirlerini büyük oranda artırdı. Nitekim, Rusya en çok petrol ihraç edenler listesinde yer alıyor. Listedeki ülkeler şunlar: Suudi Arabistan, Rusya, ABD, Kanada, Irak, BAE, Nijerya, Kuveyt, Kazakistan ve Norveç. Bu ülkelerin yatırım ve ticaret gücünde petrolün payı büyük. Bunların yanı sıra Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) üyeleri İran, Venezuela, Cezayir ve Libya da ticaret potansiyeliyle dikkat çekiyor. 

GSYH BÜYÜYOR

Petrolden milyarlarca dolar gelir elde eden bu ülkelerin çoğunun ekonomileri de siyah altına bağlı olarak şekilleniyor. Petrol gelirinin artışı yatırım bütçelerini ve tüketim harcamalarını destekliyor. Bu ülkelerde kamu projelerinin ve alım gücünün artması ihracatçılar için de fırsatları artırıyor. Bu ülkelerden biri olan Cezayir de petrol gelirleriyle büyüyor. Afrika’da petrol ihraç eden ülkeler arasında ikinci, dünyada ise 16’ncı sırada bulunan Cezayir’in GSYH’nin yüzde 46’sını, ihracatının ise yüzde 98’ini hidrokarbon sektörü oluşturuyor. Geçen yıl GSYH’nin yüzde 4.7 oranında büyüdüğü tahmin ediliyor. Cezayir, ithalatının yüzde 5’ini (1.7 milyar dolar) Türkiye’den yapıyor. Ülkenin ithalat pastasında Çin yüzde 17, Fransa yüzde 13, Rusya yüzde 9 pay sahibi.

SUUDİ ARABİSTAN’DA VİZYON 2030 PROJESİ

Suudi Arabistan’da ise kamu gelirlerinin yüzde 85’i, ihracat gelirlerinin de yüzde 90’ı petrol sektöründen elde ediliyor. Kişi başına düşen milli geliri 28 bin dolar olan ülkede art arda mega inşaat projelerinin tanıtımı yapılıyor. Bir itibar konusu olan bu projelerin tamamlanması da büyük oranda petrol gelirlerine bağlı. ‘Vizyon 2030’ reform planı ve modern şehir planları dikkat çekiyor. Hem yatırımların gerçekleşmesi hem de sonrasında yeni şehirlerin işlerliğinin sağlanması, tüketim harcamalarına yol açacak. Ülkenin ithalat yaptığı ülkeler arasında 31 milyar dolarla Çin yüzde 20, ABD yüzde 10, BAE yüzde 8, Hindistan ve Almanya yüzde 5 paya sahip. Bu ülkeyle ticari ilişkilerin geliştirilmesinde büyük bir alan olduğu değerlendiriliyor.

KÖRFEZ’DE RE-EXPORT

Petrol ve doğalgaz zengini bir ülke olan Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), petrol rezervi bakımında OPEC içinde beşinci sırada. Dünyanın 32. büyük ekonomisi olan ülkede kişi başına düşen milli gelir 48 bin dolar. Dış ticaretini re-export olarak geliştirmeye çalışan ülke, Ortadoğu, Doğu Afrika ve Hint Okyanusu’ndaki komşuları  için dikkat çekici. BAE’nin ithalatında Türkiye 10 milyar dolarla yüzde 3 pay sahibi. Çin yüzde 15, Hindistan yüzde 6, ABD yüzde 6 ile ilk üçte. Hükümet, özellikle sağlık turizmi, emlak, finans ve sağlık gibi sektörlere yatırımları artırıyor. 

‘Abu Dhabi 2030’ planı dahilinde 200 milyar dolar değerinde yatırım yapılması öngörülüyor. Dubai, bulunduğu coğrafyada ticaret, finans ve turizm merkezi (hub) olma stratejisi izliyor. Bu kapsamda yatırım ve ihraç mallarının yanı sıra tüketici ürünlerinin dışarıdan temini zorunluluğu da bu ülkeye ihracat için önemli bir potansiyel anlamına geliyor. Uluslararası piyasalardaki olağandışı değişimler ve hidro karbon rezervine sahip ülkelerin artan ihraç gelirleri, ithalat pazarlarında da hesapların yeniden yapılması ihtiyacını doğuruyor. Devletlerin ve şirketlerin uzun dönem dış ticaret stratejilerinde, hedef pazarların petrol gelirlerini daha fazla dikkate almaları gerektiği değerlendiriliyor.

TRİLYON DOLAR SINIRINI AŞAR

Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Levent Aydın, “Brent petrolün geçen yıl ortalama 102 dolar olduğu, diğer petrol türlerinin de buna paralel artış sergilediği dikkate alındığında, küresel ham petrol gelirinin 1 trilyon doları rahat aşacağı söylenebilir” dedi. İstanbul Ticaret Gazetesi’ne konuyu değerlendiren Aydın, “Ham petrol, ihracatında elde edilen bu gelir ile ihraç edilen elektronik entegre devreler ve ilgili parçaların uluslararası satışından sonra dünyanın en değerli ikinci ihraç ürünü olma unvanını rahatlıkla koruyabilir” diye konuştu. 

Aydın, şöyle devam etti: “Petrol gelirinin yarıya yakını Suudi Arabistan, Rusya, Kanada, Irak, ABD ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi sadece beş ülkeden oluşmaktadır ki bunlardan Rusya ve Irak Türkiye’nin sınır komşularıdır. Petrol ihracatı yüksek ülkelerin gelirlerinin bir kısmı yine petrol arama ve üretim yatırımlarına bir kısmı da bu ülkelerin iç ve dış tüketime gidecektir. Bu da Türkiye’nin belli yatırım ve tüketim mallarına olan dış talebini artıracak. Yani ihracatının artışına neden olacak diyebiliriz. Irak, en fazla ihracat yaptığımız ilk beş ülkeden biri. Türkiye’nin bu ülkeyle enerji yatırımları dahil olmak üzere çeşitli yatırım ve tüketim malları üzerinde ticaret hacmini artırması mümkün. Rusya ise AB ve G7 ülkelerinin yaptırımları nedeniyle belli mal gruplarında Türkiye pazarına daha fazla yönelmek durumunda kalabilir.” 

BÜTÇE FAZLASI VERİYORLAR 

Suudi Arabistan bütçesi geçen yıl petrol fiyatlarındaki artış sayesinde 2013’ten bu yana ilk kez fazla verdi. Geçen ay açıklanan verilere göre, 27.13 milyar dolarlık bütçe fazlasının ülkedeki gayrisafi yurt içi hasılaya oranı yüzde 2.6 oldu. Kuveyt bütçesinin petrol gelirleri geçen yıl 100 milyar dolara ulaştı. 2021’deki petrol geliri 54 milyar dolardı. Umman’da 37 milyar dolar, Libya’da 22 milyar dolar, Irak’ta ise 115 milyar dolarlık petrol geliri elde edildi.

23 Ocak 2023 Pazartesi