Hat sanatının 7 Türk üstadı

HABER: DİLŞAH KEFLİOĞLU

‘Kur’ân-ı Kerîm Hicaz’da nâzil oldu, Mısır’da okundu, İstanbul’da yazıldı’ ifadesinden hareket eden İstanbul Ticaret Odası, hat sanatını konu alan yayınlarına devam ediyor. Daha önce, aynı zamanda bir İTO çalışanı olan hattat ‘Kemal Batanay’ın hayatını anlatan kitap ile ‘Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar’ ve ‘Noktalar ve Çizgiler Arasında Hasan Çelebi’ kitaplarını yayınlayan İTO, hat sanatı yolculuğuna, ‘Hattın Celîleri’ isimli eseri yayın hayatına kazandırarak devam ediyor.

GÜZELLİĞİN YANSIMASI

İsmail Orman’ın imzasını taşıyan prestij kitap, hat sanatının 7 Türk üstadının hayat hikayelerini, bu sanata yaptıkları katkı ve yeniliklerle anlatıyor. Eserlerinden örneklere de yer verilen yayının anlam ve önemini, İTO Başkanı Şekib Avdagiç’in Takdim yazısından okuyoruz: “Arapçada ‘yazı’ karşılığı kullanılan ‘hat’ sözcüğünün anlamlarından biri de ‘kazmak ve alâmet koymak’tır. O halde bir toplumun yazısı, aynı zamanda o toplumun birikimini, insanlığa katkısını ve hayata bakışını tarihe ‘kazır’, kendine özgü ‘sembolü’ de oraya yerleştirir. Böylece o toplum kendi yazısıyla kendine ait bir ‘yol’ çizmiş olur. Bu da gösterir ki, nasıl kişinin kendine has üslubu varsa, yazı da toplumların kendilerine has üsluplarının dışavurumudur. Bu yönüyle yazı, bir iletişim aracı olmanın çok ötesinde bir sanattır, güzelliğin yansımasıdır. İslam alfabesinin yazıya dökülmüş hali olan hat, sadece yazının güzelliği değildir, aynı zamanda bir hayat tarzının da güzelliğidir, bu nedenle ona ‘hüsn-i hat’ adı verilir.

BİR MEDENİYET SİMGESİ

İlmi bir yaklaşımla ifade edersek, ona ‘cismanî aletlerle meydana getirilen ruhanî bir hendese’ denilir. Bu özellikleri sebebiyle bir medeniyet simgesi olan hat, bir ırka ya da bir millete hamledilemez ama hepsinden bir iz taşır. Her Müslüman millet ve İslam coğrafyasının ilimle öne çıkan her bölgesi, bilhassa ‘oluşum’ sürecinde kendi üsluplarını hatta aktararak, yeni stillerin doğmasına, zenginleşmesine, estetik olgunlaşmaya katkıda bulunmuştur.

Bir yazı estetik ilkelerle buluşmuşsa, noktaları çizgiye dönüştürüp geometriyi kendine dayanak noktası kılmışsa, sonsuzluktaki çizgilerden anlamlı harfler oluşturmuşsa, o artık yazı olmanın ötesine geçip sanata dönüşmüştür. Sanatçıları hat sanatına çeken en önemli unsur ise harflerin ona sağladığı özgürlük vasatıdır. Bu öyle bir vasattır ki, esasi mutlak yaratıcıyı taklide ve anlamaya; bunun için de ‘yokluğa’ karışma esasına dayanır. Bu tevhidi yönüyle hat sanatı, İslam inancını yansıtır ve yaşatır. Varlığı, bizim için bu yüzden önemlidir. Özün özü: Hat, ‘İlmi, yazıyla bağlayınız’ emrinin tezahürüdür.

YOL AÇAN İSİMLER

Bir millet, büyük devletler kuracağının işaretini yetiştirdiği sanatçılarla verir. Anadolu beylikleri içinde Osmanlı Beyliği’nin sanatçıları, hattatları yetiştirecek ve toplayacak ortamı sağlamasıyla öne çıkması, imparatorluğa dönüşeceğinin de muştusuydu. Kültür ve sanat hayatının gelişimine önem veren Osmanlı sultanları, hat sanatında öncü ve yol açan isimlerin yetişmesini sağladılar. Bu ölümsüz sanatın terminolojisiyle ifade edersek, bu topraklarda ‘hattın celî’leri yani büyük üstadlar yetişti. Kuşkusuz hatta ‘ruhani bir hendese’ olma vasfını kazandıran ustalar arasında Türk hattatların ayrı bir yeri vardır. Bu kitapla, getirdikleri yeni yorumlar ve buluşlarla hat sanatında gerçek anlamda ‘çığır’ açan isimlerden yedisini sizlerle buluşturuyoruz.”

SANATSAL BAKIŞ AÇISI

İsmail Orman’ın imzasını taşıyan ‘Hattın Celîleri’nde, ‘celî’ hattatların sadece hayat hikayelerini değil, her biri görsel bir şölen niteliğinde olan, ukba ile dünyayı birleştiren eserlerinden örnekler de sunuluyor. Çalışmayı farklı kılan en önemli unsur ise zarif Osmanlıca sözcüklerle süslü akıcı bir üslupla yazılmış olması. Hattatların hayat hikayeleri, sanata getirdikleri yenilikler ve eserleri; anekdotlar, zengin bir kültürel birikim ve görkemli bir sanatsal bakış açısıyla anlatılıyor. Esere www.kitapistanbul.org.tr adresinden ulaşabilirsiniz.

YENİ DÖNEMİN ZİRVELERİ

Osmanlı hat ekolünün kurucusu olarak kabul edilen Şeyh Hamdullah, ‘Hattatların piri’ olarak da tanımlanıyor. Aslen Amasyalı olan Şeyh Hamdullah, son Abbasi halifesi zamanında yaşayan ve hat sanatının klasik ölçülerini belirleyen Yâkut el-Müsta’sımî dönemini kapatan kutup olarak da biliniyor. İstanbul Ticaret Odası tarafından yayın hayatına kazandırılan ‘Hattın Celîleri’ kitabı, Yakut’un çizgilerini yeniden yorumlayarak hat sanatında yeni bir dönemi başlatan Şeyh Hamdullah ile sonraki üstadları konu alıyor. Kitapta hayatı ve eserleri incelenen diğer üstadlar şöyle: Ahmed Karahisârî, Hâfız Osmân, Mustafa Râkım Efendi, Mahmûd Celâleddîn Efendi, Kadıasker Mustafa İzzet Efendi ve Sâmî Efendi.

20 Aralık 2021 Pazartesi

Etiketler : Gündem