Haber: Fahri Sarrafoğlu
İstanbul meyve ve sebze hali esnafı, marketlerin doğrudan üreticiden ürün almasının kendilerini olumsuz etkilediğini söylüyor. Meyve ve sebzedeki fiyat yüksekliğinin de marketlerin kâr paylarının yüksek oluşundan kaynaklandığını öne süren sektör temsilcileri, Haller Kanunu’nun yeniden gözden geçirilmesinde büyük fayda görüyor.
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Meyve ve Sebze Meslek Komitesi Başkanı Mustafa Manav, “Sektördeki fiyat yüksekliğinin sebeplerinden biri de marketlerin kâr paylarının yüksek oluşu ve marketler de bundan vazgeçmiyor” dedi.
MAĞDUR OLUYORUZ
Manav, şunları söyledi: “Marketlerin artık üreticiden mal almaya başlaması sebze ve meyve komisyonculuğuna büyük engel oluyor. Marketler üreticiden direkt alamayıp halden aldıkları zaman, 40-50 gün vadelerle mal alıyorlar. 25-30 defa mal aldıktan sonra ödeme yapıyorlar. Sektörümüz bu durumda mağdur oluyor. Haller Yasası’nın yeniden gözden geçirilmesinde büyük fayda olacağını düşünüyorum. Zira ortada mağdur olan bir sektör var.”
UYGULAMADA SIKINTI
Meyve ve Sebze Meslek Komitesi Meclis Üyesi Mevlüt Yılmaz ise 2010’un Mart ayında 5957 sayılı kanun ve ilgili mevzuat ile sektörlerinde yeni bir dizi düzenleme yapıldığını hatırlattı. Yılmaz, ilgili yasanın yürürlüğe girmesiyle uygulama aşamasında sıkıntılar olduğuna dikkat çekti. Yılmaz, şöyle devam etti: “Aslında ‘birçok husus sil baştan ele alındı’ desek daha doğru olur. Mevzuatın birçok hükmü, geçiş maddeleri gereği 2012’den itibaren uygulamaya kondu. Ancak mevzuatın hazırlanma aşamasında komitemiz kanalıyla ilettiğimiz ve gerek İTO Yönetimi gerekse sektörel meslek örgütleri tarafından dile getirilen konuları maalesef Bakanlığımız istediğimiz düzeyde dikkate almadı. Böylece birçok sakıncalı husus, ne yazık ki öngördüğümüz gibi uygulama aşamasında sıkıntılara yol açtı. 2012’den bu yana sektörümüzü bunaltan bu durum, 2015’e gelindiğinde bazı iyileştirmeler yapılmış olsa da halen en önemli sorunumuz olarak önümüzde duruyor. Özellikle mevzuattaki karmaşa ve bu karmaşanın, uygulamanın online veri tabanı olan Hal Kayıt Sistemi’ndeki yansımaları ile yine sistemin teknik aksaklıkları neticesinde bu sorunları yaşamaya devam ediyoruz.”
PAZAR PAYI AZALIYOR
Yılmaz, sektörün 2015 genel görünümü ile ilgili olarak da şunları söyledi: “Perakende sebze ve meyvenin toptancı hali dışından bildirim usulüyle temin edilebilmesi, toptan sebze ve meyve ticaretinde ise toptancı hal dışındaki alım satımların denetim eksiklikleri, sektörümüzde ticaret kaybına yol açıyor. Bu durum 2015’in özeti gibi aslında. Dünyada toptancı haller kayıt altında, sağlıklı ve izlenebilir gıdanın pazarlanmasında önemi artan bir hüviyette bulunuyor. Ülkemizde ise pazar payı azalmaya devam ediyor. Ve ne yazık ki bir yandan kan kaybı sürerken diğer yandan hızla işlemesi gereken sebze meyve ticareti, hantal bir işleyişe hapsedildi. İşte bu buna benzer birçok nedenden ötürü 2015’i de sektörümüz adına kayıp bir yıl olarak nitelendiriyorum. Sektörümüzün; temelde küçük üreticilerden oluşan üretim yapısı ve sanayi, teknoloji gibi nitelikli iş gücü açısından eksik kalması nedeniyle üretimden perakendeye kadar bir çok alanda sorunları bulunuyor.”
Çözüm bekleyen sorunlar
Meyve ve Sebze Meslek Komitesi Meclis Üyesi Abdulmuti Baran, 2010’da yasalaşan 5957 Sayılı Sebze Meyve Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun ve ilgili mevzuat nedeniyle yaşanan sorunlar olduğunu söyledi. Baran, bu sorunları şöyle sıraladı:
- Yeni mevzuatın ve getirilen online sistemin hazırlanması sırasında yeterli çalışmaların ve pilot uygulamaların yapılmaması nedeniyle ortaya çıkan ve bugün sektörümüzdeki tüm işletmelere hem maliyet hem de verimlilik açısından büyük sorunlar yaratan durum.
- Perakende satılmak üzere alınan malların bildirim usulüyle ticaretinin yapılabilmesi ve bunun doğurduğu kayıtdışılık ve haksız rekabet sorunu.
- Toptan sebze meyve ticaretinin yasalara aykırı olarak toptancı hal dışında yapılması ve bu ticaretin denetim eksikliği nedeniyle ortaya çıkan kayıtdışılık ve haksız rekabet sorunu.
- Toptancı hallerin pazar kaybı nedeniyle zayıflamasıyla tarımla uğraşan küçük aile çiftçisinin pazara erişim sorunu arttı. Durum böyle olunca bu çiftçilerimiz her an piyasada bulunan bir takım kötü niyetli kişilerin eline terk edilmiş oldu.
- Toptancı haldeki sektör mensupları, kâr marjı ve komisyon oranlarından ödeme ve ticari işleyiş şekillerine kadar belirli ticari kısıtlamalara tabi iken toptancı hal dışındaki kişi ve işletmelerin tamamıyla serbest bir ticaret içinde bulunmalarının ortaya çıkardığı haksız rekabet ortamı.
- Toptancı hallerinin fiziki koşulları ve altyapı eksikliklerinden kaynaklanan sorunlar.
- Toptancı hallerinin yeni iş modelleri, araştırma-geliştirme, tanıtım ve halkla ilişkiler gibi konularda kaynak yetersizliği nedeniyle yaşanılan eksiklikler.
