Felsefe tarihinin ‘Muallim-i Sani’si

HABER: SÜMEYRA YARIŞ TOPAL

Ebu Nasr Muhammed el-Farabi, Türk-İslam dünyasının yetiştirdiği en büyük filozof ve matematik, fizik âlimlerinden biriydi. Avrupa’da“Alfarabius”olarak tanınan ünlü bilim insanı felsefe, mantık, matematik, botanik, tıp ve musiki sahasındaki eserleriyle Avrupalı filozoflardan Bacon, Albert, Hobbes ve J.J. Rousseau üzerinde önemli bir etki bırakmıştı. Türkistan’ın Farab şehrinde 872 yılında dünyaya gelen büyük filozof, ses olayının ilk fiziki izahını yapan kişi olarak kayıtlara geçmiş, titreşimlerin dalga uzunluğuna göre azalıp çoğaldığını tespit ederek ispatlamıştı.

ÖMRÜ BOYUNCA SEYAHAT

Farabi, ilk eğitimini doğduğu yer olan Farab’da almıştı. Memleketinde kısa bir süre kadılık yapan büyük filozof, ilme olan aşkı neticesinde kadılığı bırakarak yollara düşmüştü. İlim yolunda Buhara, Semerkant, Merv, Belh, Bağdat gibi pek çok şehri ziyaret eden Farabi, ömrünü ilim yoluna adayacak ve münzevi bir hayatı tercih edecekti.

MANTIĞI MANTIKLA AÇIKLADI

Felsefenin her alanında başarılı çalışmalar gerçekleştiren büyük filozofun esas etkinlik alanı mantık bilimi üzerineydi. Farabi kendinden önceki filozofların çözümsüz bıraktığı kıyas ve ispat teorisi üzerinde durmuş ve bu problemleri üstün bir liyakatle çözüme kavuşturmuştu. Mantığın her bir bölümü için ayrı kitaplar yazmış ve kendinden sonra gelecek nesillere bu konuda zengin bir kaynak bırakmıştı. Farabi’nin bu çalışmaları ile İslam dünyasında yazılan bütün mantık kitapları aynı ekolü izlemişti. O nedenle Farabi İslam felsefesinde “Muallimi Sani” olarak yer almayı başarmıştı.

KÜLLİ BİLGİ

Varlığın ilkesini manevi sayan bir felsefe sistemi belirleyen büyük düşünüre göre, varlığın ilk prensibini ve en son gayesini araştıran onun işleyişini sebep-sonuç ilişkisi içinde yorumlayan bir filozofun bilgisi de külli olacaktır. Bundan dolayı Farabi, “Filozofun yapması gereken şey kendi gücü ölçüsünde Allah’a benzemektir” diyordu. Ona göre ruhunu ve ahlakını arındırma gayesi taşımayan sadece teorik bilgiyle yetinen kimse sahte filozoftu. Zira felsefe yapan bir kimsenin nihai amacı önce kendi ahlakını, sonra ailesini sonra da ülkesinin ahlaki durumunu düzeltip iyileştirmek olmalıydı.

DOĞUŞTAN BİLGİYİ RED

Farabi Eflatuncu düşünce teorisi olan doğuştan bilgiyi reddetmişti. Ona göre insanın zihni doğduğunda bomboştur ve ancak deneylerle dolar. Farabi aynı zamanda İslam filozofları arasında akıl kavramını çeşitli eserlerinde tüm boyutlarıyla inceleyen tek düşünür konumundaydı. Büyük filozofun ahlak felsefesinin temelinde ise eğitim ve iyi davranışlar ve son hedefinde ise mutluluk yatıyordu. Ona göre tüm insanlar iyiliği amaç edinip ona ulaşmaya çalışıyordu. Gerçek ve en büyük mutluluğun bilgiyle aydınlanmak olduğu üzerinde duran filozofa göre mutluluğun refah ve geçici tatminlerle ilgisi yoktur. Ona göre gerçek mutluluk manevi bir varlık olan faal akıldan feyz almakla mümkündür.

TEK KIYAFET

Derin tevazusuyla da akıllarda kalıcılığını koruyan büyük filozof, maddi servete önem vermiyor, ruh ve ahlak temizliğinin her şeyin üstünde olduğunu savunuyordu. Farabi’nin yaşadığı dönem boyunca bir kıyafeti eskimeden yenisini almadığı ve ömrü boyunca hep bir kıyafetle dolaştığı tarih kitaplarında yer alan bilgiler arasında. Büyük düşünür aynı zamanda kendisini yüceltmek amacıyla “Sen mi üstünsün Aristo mu” diye soranlara “Eğer Aristo’ya yetişseydim onun seçkin bir talebesi olurdum” diyecek kadar da alçakgönüllüydü.

HIRİSTİYAN ALİMDEN DE DERS ALDI

İlmin nerede ve kimde olursa olsun alınması gerektiğini düşünen Farabi, tarihe adını yazdırdığı mantık konusunda Nasturi Hıristiyan olan bir alimden ders almıştı. Ebu Bişr Matta b. Yunus isimli hocası büyük alime, karmaşık problemleri kolay bir üslupla ifade etme yöntemini öğretmişti.

MÜZİĞİN İLK ÜSTADI

Musiki alanında da önemli çalışmaları olan Farabi bu alanda “Muallim-i Evvel” (İlk Üstat) olarak anılıyordu. Çalgıların çalışma esasları üzerine çalışmaları bulunan büyük düşünür bazı kaynaklara göre kanun ve udu icat eden kişiydi.

08 Ağustos 2016 Pazartesi

Etiketler : Gündem