Enerjide rekabetin yeni sahası lityum

Elektrikli otomotiv ve temiz enerji dönüşümünde kritik mineraller arasında yer alan lityumda petroldeki yarışa benzer bir süreç yaşanması bekleniyor. Kritik mineralde kaynak zengini ülkeler ise OPEC gibi bir birlik oluşturma önerisini gündemde tutuyor.

HABER: ŞEREF KILIÇLI

Son yıllarda hız kazanan temiz enerji dönüşümüyle kritik minerallerin de önemi artıyor. Lityum, kobalt, nikel ve bakır gibi pek çok kritik mineral; rüzgar türbinleri, güneş panelleri ve bataryalar başta olmak üzere birçok temiz teknoloji ürününde kullanılıyor. Bu teknolojilerin yaygınlaşması ise giderek daha fazla kritik minerale ihtiyaç duyulacağı anlamına geliyor. Bataryaların performansı, ömrü ve enerji yoğunluğu açısından kritik önemdeki minerallerden biri olan lityumda, Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), 2040 itibarıyla talebin 2020’ye göre 40 kat artabileceği öngörüsünde bulunuyor. Lityum talebinin yüzde 30’unu halihazırda temiz enerji teknolojileri oluşturuyor.

BOLİVYA İLK SIRADA

Dünyada lityum rezervi açısından 39 milyon tonla Bolivya ilk sırada gelirken, Şili 19.9 milyon tonla ikinci sırada, Arjantin 12 milyon tonla üçüncü sırada yer alıyor. Geçtiğimiz mart ayında 8.5 milyon ton lityum rezervi keşfettiğini açıklayan İran’ın dördüncü sıraya yükseldiği kaydedilmişti. Lityum rezervlerinde önde gelen diğer ülkeler arasında; 7.7 milyon ton ile Avustralya, 6.7 milyon tonla Çin ve 5.9 milyon tonla Hindistan da bulunuyor. ABD’de jeoloji alanında yapılan bir araştırma sonucunda, İran’ın keşfinden önce bütün dünyada lityum rezervinin yaklaşık 89 milyon ton olduğu açıklanmıştı. Lityum, elektrikli araçlardan ev aletlerine ve akıllı telefonlara kadar geniş bir ürün yelpazesinin üretiminde kullanılıyor. Elektrikli araçların pillerinde de kullanılan lityum, stratejik madenler arasında yer alırken, küresel işleme kapasitesinin yüzde 60’ı Çin’in elinde bulunuyor.

MEKSİKA’NIN POLİTİKASI

Lityumda zengin kaynaklara sahip Meksika, uluslararası alanda ses getiren kararlara imza atıyor. Meksika Cumhurbaşkanı Andres Manuel Lopez Obrador, şubat ayında ülkedeki tüm lityum rezervlerinin imtiyazını Meksika Enerji Bakanlığı’na devreden bir kararnameyi uygulamaya aldı. Obrador, 2022 yılında ise ülkesinin lityum sahalarını kamulaştırmış ve resmi adı Litio Para Mexico olan devlet lityum madenciliği firması LitioMx’i yine bir kararname ile kurmuştu. Meksika devletine ait lityum madenciliği firması LitioMx’in üst düzey yöneticisi Pablo Taddei, yine bu konuyla ilgili yakın dönemde yaptığı bir açıklamada, Meksika’nın ortaklık-lara açık olduğunu kaydetmişti. Taddei, devlet firması LitioMx ile özel girişimciler arasında gelecekte herhangi bir ortak girişim olması durumunda Meksika ülke yönetimine olası ortak girişimin çoğunluk hisselerinin verilmesi gerektiğini de belirtmişti. 

HEDEF LİTYUM OPEC’İ 

‘Geleceğin enerji kaynağı’, ‘geleceğin petrolü’ ve ‘beyaz altın’ olarak da tabir edilen lityumda zengin kaynaklara sahip ülkeler arasında birlik oluşturma projeleri de gündeme getiriliyor. Dünyanın en büyük lityum rezervlerine sahip Bolivya’nın Cumhurbaşkanı Luis Arce de geçtiğimiz mart ayında yaptığı açıklamasında, ekonomilerine yarar sağlamak amacıyla diğer Latin Amerika ülkeleriyle ortak bir lityum politikası oluşturmaya istekli olduklarını dile getirmişti. Arce, şöyle konuşmuştu:

“Ekonomilerimize yarar sağlayacak fiyatlarla piyasada egemen olacak bir biçimde birleşmeliyiz ki, bu durum zaten Meksika Cumhurbaşkanı Andres Manuel Lopez Obrador tarafından daha önce önerilmiş olan yollardan biri. Yani bir tür lityum OPEC’ini kurmayı düşünüyor.” Arce, burada amacın Bolivya, Şili, Arjantin ile Peru’yu ‘fosil yakıt kullanımının üstesinden gelmeyi olanaklı kılacak yeni enerji depolama biçimlerinin potansiyel geliştiricileri’ olarak konumlandırmak olduğunu da belirtmişti. 

Hatırlanacağı üzere, 2022 yılının mayıs ayında Meksika Devlet Başkanı Andres Manuel Lopez Obrador, Arjantin, Bolivya ve Şili’yle birlikte Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’ne (OPEC) benzer bir organizasyon teşkil etmeye çalıştıklarını dünya kamuoyuna duyurmuştu.

ÇİN’DEN AFGANİSTAN’DA 10 MİLYAR DOLARLIK LİTYUM PROJESİ

Maden kaynakları açısından Asya’nın zengin ülkeleri arasında yer alan Afganistan, lityumda da öne çıkıyor. ABD’nin yer altı kaynaklarına dair daha önce hazırladığı bir raporunda Afganistan’da 1 trilyon dolar değerinde lityum rezervi bulunduğu belirtilmişti. Ülkede lityum arama çalışmalarının artırılması durumunda keşfedilecek yeni rezervlerle miktarın 2-3 trilyon dolarlık değere çıkabileceği de kaydedilmişti. Diğer taraftan, Çin’in Afganistan’a olan ilgisi de dikkat çekiyor. Taliban geçici hükümetinin Maden ve Petrol Bakan Vekili Şehabeddin Dilaver, geçtiğimiz hafta Washington Post’a yaptığı açıklamada, Çinli bir şirketle Afganistan’da lityum işleme tesisi ve elektrikli araç pil fabrikası inşa edilmesi de dahil 10 milyar dolarlık bir proje üzerinde çalıştıklarını duyurdu. Dilaver, Taliban yetkililerinden teşekkül eden bir komisyonun madencilik iznine ilişkin planlamaları ve teklifleri değerlendirdiğine işaret ederek, batılı şirketlerin hatta ülkesine karşı yaptırımları kaldırması halinde ABD’li şirketlerin de madencilik için teklifte bulunabileceğini kaydetti.

31 Temmuz 2023 Pazartesi