Türkiye, konvansiyonel yatırımların yanı sıra yüksek teknoloji yatırımlarının da odağı haline geldi. Özellikle otomobilde 2000-2023 arası 18 milyar dolarlık yatırım yapıldı. Son dönemde ise Asya pazarındaki önemli yatırımcıların Türkiye’ye yöneldiği görülüyor. Özellikle Çinli otomobil üreticilerinin Türkiye’ye ilgisi günden güne artıyor. Geçen yıl Çinli elektrikli araç üreticisi BYD, Manisa’da 1 milyar dolarlık bir yatırımla yıllık 150 bin araç kapasiteli bir fabrika kurma kararı aldı. Bu yatırımın, 5 bin kişiye doğrudan istihdam sağlaması bekleniyor.
2 ÇİNLİ FİRMA ÜRETİM İÇİN GELDİ
BYD’nin ardından, bir diğer Çinli otomobil üreticisi Chery de Türkiye’de yatırım kararı aldı. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, Chery’nin Türkiye’de yatırım yapması için ciddi görüşmeler gerçekleştirildiğini açıkladı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da kabine toplantısı sonrasında yaptığı açıklamada, firma ismi vermeden şu bilgiyi paylaştı: “Yine bir başka Çin firması, hazırlıklarını tamamladı. Çok kısa bir zaman içerisinde Samsun’da da bu markanın temelinin atıldığını göreceğiz. Türkiye’yi yüksek teknoloji yatırımlarının odağı haline getirmek için bundan sonra da kararlılıkla çalışacağız.”
SAIC'DE YATIRIMA HAZIRLANIYOR
Çin’in önde gelen otomotiv üreticilerinden Shineray Group bünyesinde faaliyet gösteren İtalyan SWM Motor da Türkiye’de üretim yapmak için temmuz ayında başvurusunu tamamladı. İngiliz otomobil markası MG’nin distribütörü Doğan Trend Otomotiv, Çinli SAIC Motor ile Türkiye’de bir fabrika yatırımı için görüşmelerin sürdüğünü açıkladı. Doğan Trend Otomotiv CEO’su Kağan Dağtekin, SAIC üst yönetimiyle bir süre önce Şanhay’daki temaslarda projeyi bir sonraki aşamaya taşımak için fikir birliğine vardıklarını belirtti.
ÜRETİCİ SAYISI 15'E ULAŞACAK
Bu firmaları önümüzdeki dönemde yenilerinin takip etmesi bekleniyor. Çin markalarının Türkiye’ye ilgisi, pazara giren firma sayısına da yansıyor. Türkiye otomotiv pazarında Skywell, MG, Chery, Leapmotor, Seres, Maxus, Hongqi, DFSK, BYD, NETA, Jaecoo ve SWM olmak üzere 12 Çin menşeli marka faaliyette. Halen Türkiye’de farklı ülkelerden 8’i küresel marka olmak üzere 13 firma üretim yapıyor. Çinli iki ithalatçı firma da üretim merkezlerini Türkiye’ye kurmaya hazırlanıyor. Böylelikle Türkiye’de üretim yapacak firma sayısı 15’e yükselecek.
HEDEF AVRUPA
Avrupa Birliği’nin (AB) Çin’den ithal edilen elektrikli otomobillere uyguladığı vergiyi yükseltmesine rağmen bu ülkeden yapılan ithalat düşmedi. AB’nin Çin’den elektrikli araç ithalatı yüzde 8.3 artarak 32 bin adede ulaştı.
Çin ile AB arasındaki elektrikli otomobil gerilimi, Çin firmalarının Türkiye’ye yatırım yapmasında en önemli etken olarak görülüyor. Seres Group Denizaşırı Başkanı Zhang Xingyan, Türkiye pazarına neden girdikleri sorusuna, “Türkiye pazarı DFSK için stratejik öneme sahip ve Türkiye’yi Avrupa’ya açılan bir kapı olarak konumlandırmayı hedefliyoruz” cevabını vermişti.
Chery Türkiye Başkanı Si Fenghuo ise yatırım kararlarını şöyle açıklamıştı: “Türkiye, bizim en stratejik pazarlarımızdan biri ve Chery’nin Avrupa stratejisinin de önemli bir parçası. Bu nedenle müşterilerimize daha iyi hizmet verebilmek üzere Eylül 2022’de tamamen kendi öz sermayemizle iştirak şirketimiz olan Chery Türkiye’yi kurduk.
SİLİKON VADİSİ’NDE TÜRK İMZASI
Türkiye yatırımlarının Avrupa için olduğunun bir diğer göstergesi de Ford’un elektrikli ticari araç yatırımları oldu. Ford Otosan tarafından Türkiye’de üretilen elektrikli E-Transit, 2022 yılından beri Avrupa’da satılıyor. Bu modelin bataryası da günden güne geliştiriliyor. Yenilenen bataryayla menzil 316 kilometreden 400 kilometreye kadar arttı. Türkiye’de üretilen elektrikli kamyonlar, ambulans olarak kullanılmaya başlandı. Karsan’ın ürettiği elektrikli minibüsler de AB’nin birçok bölgesinin yanı sıra Silikon Vadisi’nde de kullanılıyor.
İÇ PİYASA DA HAREKETLİ
Öte yandan, iç piyasada da elektrikli otomobillere talep artıyor. 2000’li yılların başında yakıt tasarrufu nedeniyle popülaritesini artıran dizel araçların trafikteki ağırlığı azalmaya başladı. Son 4 yılda dizel motorlu otomobillerin toplam otomobiller içindeki payı sürekli azalıyor. 2021’de trafiğe kayıtlı otomobiller içinde yüzde 37.6 olan dizel otomobil payı, geçen ay itibarıyla yüzde 31.7’ye düştü. İklim değişikliğiyle mücadele için alternatif olarak elektrikli otomobiller öne çıkıyor.
BATARYADA DA İBRE TÜRKİYE
Türkiye, son yıllarda batarya teknolojilerinde de önemli yatırımları çekiyor:
Çinli Ganfeng Lithium Group ve Türkiye merkezli Yiğit Akü, 500 milyon dolarlık bir ortak yatırım yaptı. Yıllık 5 GWh kapasiteli bir lityum batarya üretim tesisi kurulacak.
Aspilsan Enerji Lityum-İyon Pil Üretim Tesisi Kayseri’de faaliyete geçti. Türkiye’nin ilk lityum-iyon pil üretim fabrikası.
Togg ve Çinli Farasis Energy ortaklığıyla kurulan Siro, enerji depolama çözümleri geliştiriyor.
Ford Otosan ve Güney Koreli SK On arasında batarya fabrikası için anlaşma imzalandı. Yatırım büyüklüğü 1 milyar doların üzerinde.
YAZA YENİ MODEL EYLÜLDE İHRACAT
İlk üretilen Togg T10X modelinin ardından Türkiye piyasasındaki otomobil satış oranları arttı. Böylelikle pazar elektrikli otomobillere daha çok alıştı. Bu yıl Togg’un sedan modeli T10F de görücüye çıktı. Togg T10F için nisandan itibaren ön talep toplama süreci başlayacak. Modelin, yaz aylarında yollarda olması planlanıyor. Öte yandan,Togg CEO’su Gürcan Karakaş, Togg’un Çinli şirketlerle ilgili ortaklık haberleriyle ilgili olarak, “Her türlü imkanı araştırıyoruz. Çalışmalarımız belli bir noktaya geldiği zaman açıklarız” dedi. Karakaş, 2025 Eylül ayında Avrupa’ya ihracata başlama planları olduğunu açıkladı.
NEDEN TÜRKİYE?
Türkiye Elektrikli ve Hibrit Araçlar Derneği (TEHAD) Başkanı Berkan Bayram, Çinli otomobil üreticilerinin sadece iç pazar için değil, aynı zamanda üretim için de Türkiye’ye geldiğini söyledi. Bayram, Çinli firmaların AB ve Körfez bölgesine ulaşmak için Türkiye’ye yöneldiğini belirterek, “Bu gelen araçların birçoğu elektrikli olsa da Körfez bölgesinde hâlâ içten yanmalı motorlu araçlar revaçta. Bu göz önünde bulundurulduğunda özellikle Chery markası hem hibrit hem de benzin motor üretimlerini de ülkemize getirecek” dedi.
Uzmanlar, Çinli firmaların geliş nedenlerini 4 başlıkta özetledi:
Gümrük Birliği avantajı: Türkiye, Gümrük Birliği’ne dahil olduğu için burada üretilen araçlar AB’ye daha düşük maliyetlerle ihraç edilebiliyor. Ekstra bir güncelleme olmazsa Çinli firmalar, AB’nin elektrikli araçlara yönelik yüksek gümrük vergileri karşısında Türkiye’yi üretim üssü olarak değerlendiriyor.
Coğrafi konum: Türkiye, hem Avrupa hem de Ortadoğu ve Kuzey Afrika pazarlarına yakınlığıyla stratejik bir konumda. Çinli markalar, Türkiye’yi Avrupa’ya giriş noktası olarak görüyor ve lojistik maliyetlerini düşürmek için burada üretim yapmayı tercih ediyor.
Yerli üretim teşvikleri: Türkiye, özellikle otomotiv sektöründe büyük yatırımları teşvik ediyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın sağladığı teşvikler (HIT-30) Çinli markalar için cazip bir yatırım ortamı sunuyor.
Büyüyen iç pazar: Türkiye’de elektrikli ve hibrit araçlara olan talep hızla artıyor. Çinli markalar, güçlü fiyat-performans oranına sahip araçlarıyla Türkiye pazarında rekabet avantajı yakalamayı hedefliyor.
BATARYA ÜRETİM ÜSSÜ OLMAYA ADAY
Otomotiv ve batarya yatırımlarının Türkiye’ye yönelmesiyle birlikte yan sanayi için de değişim söz konusu. Madeni yağ üreticisi Castrol, Türkiye de 2030’a kadar her yıl 5-10 milyon dolar arasında kapasite artışı planlıyor. Şirket, özellikle hibrit ve elektrikli araçlara yönelik yenilikçi ürünlerle varlığını güçlendirmeyi hedefliyor.
Elektrikli araç üretimi için batarya, yazılım, motor ve şarj altyapısı gibi birçok bileşenin üretilmesi gerektiğini söyleyen Türkiye Elektrikli ve Hibrid Araçlar Derneği Başkanı Berkan Bayram, yan sanayinin durumunu şöyle özetledi: “Çinli yatırımlar, Türkiye’deki yan sanayi firmalarının büyümesini ve elektrikli araç tedarik zincirine entegre olmasını hızlandırabilir. Elektrikli ve hibrit araç üretimine yönelik yan sanayi firmalarının sayısında artış olacaktır. Batarya üretimi, enerji depolama sistemleri ve şarj altyapısına yönelik yatırımlar artarsa, Türkiye küresel tedarik zincirinin önemli bir parçası konumuna yükselir. Zaten bu süreçte elektrikli araç üreten firmaların batarya yatırımlarını artırdığını görüyoruz. Ülkemizde batarya başta olmak üzere pek çok yatırım da artıyor.”
