Ekonomiye ilişkin düzenlemeler içeren teklifin mali etkisi analiz edildi

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşmeleri devam eden Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi'ne ilişkin etki analizi yapıldı.

Teklifin yasalaşması halinde meydana gelebilecek mali etkileri ortaya koyan analize göre, Kabotaj Kanunu'nda düzenlenen idari para cezalarında öngörülen artışla toplam tutar 1 milyon 320 bin liraya ulaşacak.

Konut satışlarında kullandırılan krediler dolayısıyla lehe alınan paraların yarısının ilk konut kapsamında olması ve istisnanın yeni kullandırılacak kredilere uygulanmasıyla 2024'te 1,14 milyar liralık gelir etkisi bekleniyor.

Sosyal içerik üreticiliği ile mobil cihazlar için uygulama geliştiriciliği kazanç istisnasının kapsamının genişletilmesinin gelir artırıcı ve gönüllü uyumu destekleyici etkisi olması öngörülüyor. Bu bağlamda 2022'de 8 bin 509 mükellefin 606 milyon lira hasılatı üzerinden 91 milyon lira, 2023 yılında 9 bin 676 mükellefin 921 milyon lira hasılatı üzerinden 138 milyon lira tevkifat yapıldı.

Ödenmiş sermayesinin en az yüzde 50'sine sahip olunan dar mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarına ilişkin gelir vergisi istisnasının ülkeye döviz getirilmesini teşvik edeceği tahmin edilirken, gerçek kişiler açısından 2024'te 312 milyon lira gelir kaybı oluşabileceği hesaplandı.

Öte yandan "götürü gider" uygulamasının yürürlükten kaldırılmasının 2024 yılı için gelir etkisinin 7,4 milyar lira olacağı tahmin ediliyor.

Yurt dışına verilen bazı hizmetlerden elde edilen kazançlara dövizin Türkiye'ye getirilmesi şartına bağlı olarak indirim uygulanmasının, ülkeye döviz getirilmesini teşvik edici etki yaratması öngörülüyor. 2022 yılında 2 bin 754 gelir vergisi mükellefi 780 milyon lira kazanç indirimi yaparken, bu indirimin vergi maliyeti 195 milyon lira olarak gerçekleşti. 2023 yılında 3 bin 309 mükellefin 1,3 milyar lira kazanç indirimi yapacağı, bu indirimin vergi maliyetinin yaklaşık 345 milyon lira olacağı tahmin edildi. Düzenleme ile bu maliyetin 552 milyon liraya çıkacağı, bu durumda ilave maliyetin 207 milyon lira olacağı hesaplandı.

Sporcu ücretlerinin vergilendirilmesine ilişkin uygulamanın süresinin 31 Aralık 2023'ten 31 Aralık 2028'e kadar uzatılmasına yönelik düzenlemenin hayata geçirilmesi öngörülüyor. Sporcu ücretlerinden kesilen vergi tutarı 2022'de 1,2 milyar lira, Ocak-Eylül 2023 döneminde ise 1,4 milyar lira olarak gerçekleşti.

GİB BİLGİLERİ ÜZERİNDEN KATILMA PAYI ALINMASINDAN YILLIK 300 MİLYON LİRALIK GELİR ÖNGÖRÜSÜ

Teklifin yasalaşması halinde Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) sistemlerinde yer alan ve üçüncü kişilerle paylaşılabilecek bilgilerin genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri dışındaki kamu kurum ve kuruluşları ve gerçek veya tüzel kişilerle paylaşılması karşılığında sorgu veya dönen kayıtlar karşılığında katılma payı alınacak. Buna göre, 2023'te özel kuruluşlar tarafından aylık 100 milyon sorgu yapılması ve her bir sorgudan 25 kuruş alınması durumunda aylık 25 milyon lira, yıllık 300 milyon lira gelir etkisi öngörülüyor.

Banka ve finans kurumlarının 2024 ve 2025 yıllarında enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kar ve zararlarının dönem kazancının tespitinde dikkate alınmamasına yönelik düzenleme de teklifte yer alıyor. Bu kapsamda 2024'te 93'ü banka olan finans sektöründe faaliyette bulunan 2 bin 592 mükellefin yapacağı enflasyon düzeltmesinin yaklaşık 70 milyar liralık vergi etkisi olacağı tahmin ediliyor.

Damga Vergisi Kanunu'nda yer alan kamu yatırımlarındaki uluslararası ihaleye çıkarılma şartına bağlı istisnanın kaldırılması halinde sadece ihale kararı ve sözleşmeye ait damga vergisi yönünden yıllık yaklaşık 3 milyar lira gelir etkisi olacağı öngörüldü.

"Yola elverişlilik belgesi harcı"nın isminin denizcilik mevzuatına paralel olarak "liman çıkış belgesi" olarak değiştirilmesi ile tarife dilimleri ve alınan maktu tutarların yeniden belirlenerek tarifenin yenilenmesinin yıllık 788 milyon lira gelir etkisi oluşturacağı belirlendi.

Teklifle, "transitlog belgesi", "seyir izin belgesi" olarak değiştirilerek gemilerin boylarına göre tarife yeniden düzenlenirken, Türk bayraklı deniz araçlarına verilen belgelerden, tarifede belirlenen harç tutarlarının üçte biri tutarında harç alınması sağlanarak Türk ve yabancı bayraklı deniz araçlarına verilecek belgelerde harç farklılaştırılıyor. Bu düzenlemenin yasalaşmasının yıllık yaklaşık 96 milyon lira gelir etkisi oluşturacağı hesaplandı.

Bağlama kütüğü harçlarının artırılarak yıllık alınmasının ise yıllık yaklaşık 427 milyon liralık gelir etkisi olacağı tahmin edildi.

İMALATLAR İÇİN EK FİYAT FARKI VERİLMESİNİN MALİYETİ YAKLAŞIK 82,9 MİLYAR LİRA

Kanun teklifiyle yabancı hava yolunun yerli bir hava yoluyla anlaşmalı olarak iç hatta uçabilmesi ile artan yolcu talebinin karşılanabileceği öngörülüyor. Buna göre, bir yurt dışı operatöründen 20 uçaklık bir hizmet alınması durumunda, yurt dışı seferler ile birlikte yurt içi seferlerin de icra edilmesi mümkün olduğunda 1 yılda ortalama 22 bin iç hat seferi gerçekleştirebileceği, böylece yabancı operatör tarafından icra edilecek yurt içi seferlerde yıllık bazda yaklaşık 3,7 milyon yolcunun taşınabileceği hesaplandı.

Vergi kesintisi yapmakla sorumlu tutulanlar tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilen KDV'nin ödeme şartına bağlı olarak indirimine izin verilmesinin kanunlaşması durumunda 2023 yılı verilerine göre 15 milyar liranın bütçeye daha erken intikali bekleniyor.

Yap-İşlet-Devret modeli çerçevesinde yaptırılan tesislere ilişkin istisnanın uygulama süresinin uzatılmasına yönelik düzenlemeye gidiliyor. Bu istisna kapsamında 2023 Ocak-Eylül döneminde beyan edilen istisna tutarı yaklaşık 34,4 milyar lira olarak hesaplandı.

Öte yandan devam eden yapım işi sözleşmelerinde 2024'te yapılacak imalatlar için ek fiyat farkı verilmesinin maliyetinin yaklaşık 82,9 milyar lira olacağı tahmin edildi.

Cep telefonlarındaki asgari maktu vergi tutarının her yıl bir önceki yıla ilişkin yeniden değerleme oranında güncellenmesine ilişkin uygulamanın devam etmesinin 2024 yılı için 250 milyon lira gelir etkisi öngörüldü.

Kamu üniversite hastanelerinin SGK'ye götürü bedel anlaşmasından doğan borçlarının terkinine ilişkin düzenlemeyle sözleşme imzalanan sağlık hizmet sunucularının verdikleri tedavi hizmetlerine ilişkin toplam tahakkuk tutarının 31 Aralık 2023 itibarıyla götürü bedel sözleşme tutarından 20-25 milyar lira daha düşük olacağı varsayıldı.

BASILAN VE BANKALARA İBRAZ EDİLEN ÇEK SAYISI ARASINDA 2 MİLYON ADET FARK

Teklifle Genel Sağlık Sigortası prim borçlarının terkin edilmesi de öngörülüyor. Bu bağlamda 1 milyon 879 401 borçlu Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı bulunurken, düzenlemenin yasalaşmasıyla 1 Ocak 2014 öncesine ait 1 milyar 835 milyon 604 bin 59 lira tutarlı alacağın tahsilinden vazgeçilmesi planlandı.

Yurt dışına verilen bazı hizmetlerden elde edilen kazançlara dövizin Türkiye'ye getirilme şartına bağlı olarak indirim uygulanması amaçlanıyor. Bu sayede ülkeye döviz getirilmesinin teşvik edilmesi bekleniyor. İndirim oranının yüzde 80'e çıkarılması durumunda ilave 1,5 milyar liralık gider etkisi olacağı tahmin edildi.

Aracılı ihracat sözleşmelerine istinaden elde edilen kazançlara kurumlar vergisi oranının 5 puan indirimli uygulanmasına yönelik düzenlemeye gidiliyor. 84 adet Dış Ticaret Sermaye Şirketi (DTSŞ) ve 5 adet Sektörel Dış Ticaret Şirketi (SDTŞ) bulunurken, bu şirketlere mal teslim eden imalatçı ve tedarikçilerin bu kazançlarına 5 puan indirim uygulanması durumunda gider etkisinin 6,5 milyar lira, 2024 yılı geçici vergi dönemleri için 6 milyar lira olmak üzere, 2024 yılında 12,5 milyar lira etkisi olacağı tahmin edildi.

Kur Korumalı Mevduat (KKM) hesaplarından elde edilen gelirlere istisna uygulaması 2022'deki vergisel etkisinin 32,6 milyar lira olduğu, 2023 yılı sonu itibarıyla da 60 milyar lira olarak gerçekleşmesinin beklendiği etki analizinde yer aldı. İstisna uygulaması süresinin uzatılması halinde ise 2024 yılında gider etkisinin 20 milyar lira olacağı öngörüldü.

Teklifte, düzenleme tarihinden önce çekin bankaya ibraz edilememesine ilişkin mevcut uygulamanın devamına yönelik madde de yer alıyor. Karekod Okutma ve Bilgi Paylaşımı Sistemi verilerine göre, 2016 yılından 2023 yılı Kasım ayına kadar üzerine karekod basılan çek adeti 119 milyon 571 bin 321, açık çek adeti 44 milyar 89 bin 544, açık çeki bulunan kişi sayısı 2 milyon 65 bin 551, sisteme kayıtlı gerçek ve tüzel kişi sayısı 919 bin 8 olurken; bu yılın 9 ayında basılan karekodlu çek sayısı 14 milyon 477 bin 985 olarak gerçekleşti. Bu yılın aynı döneminde 12 milyon 516 bin 977 adet ve 3 milyar 74 milyon 279 bin 482 liralık çek bankalara ibraz edildi.

Basılan çek sayısı ile bankalara ibraz edilen çek sayısı arasında yaklaşık 2 milyon adet fark bulunuyor. Salgın, bölgesel savaşlar ve deprem nedeniyle ticari hayatı bozulan ve ekonomik durumunu düzeltmeye çalışan esnaf ve tacir bakımından 31 Aralık 2025'e kadar mevcut uygulamanın devamının sağlanmasının, çeke ilişkin ticari hayattaki kurallarda bir değişikliğe gidilmemesinin uygun olacağı; açık çek adedi ve açık çeki bulunan kişi sayısı dikkate alındığında makro ekonomi üzerine pozitif etki yaratacağı, söz konusu düzenlemenin yasalaşması halinde bütçeye negatif bir etki doğurmayacağı öngörüldü.

Koşullu erişim sağlayan kuruluşlara yıllık net satışları üzerinden yüzde 1,5 oranında ödemede bulunma yükümlülüğü getirilmesine ilişkin düzenlemenin ise bütçeye yaklaşık 84 milyon liralık katkı sağlayacağı tahmin edildi.

28 Kasım 2023 Salı