Dünyanın yazma eserleri Türkiye’de şifa bulacak

Metrekare olarak Türkiye’nin en büyük, dünyanın da üçüncü büyük kütüphanesi olan Rami Kütüphanesi açıldı. Kütüphane, ‘Yazma Eser Şifahanesi’ ile de dünyanın sayılı merkezleri arasına girmeye aday.

HABER: SÜMEYRA YARIŞ TOPAL

Elle yapılmış kağıda, elle yapılmış mürekkeple yazılan, yine elle yapılmış ipek ipliklerle ve elle yapılmış deri kaplamalı ciltle tamamlanarak yüzlerce yıl öncesinin meraklı okurunun gözlerine değen eserler… Kiminden dünyada sadece bir tane var, kiminden birkaç yüz tane… Hepsinin ortak özelliği ise her bir parçasının tek tek elle dokunması ve onu oluşturan sanatçının izlerini taşıyor olması. Kiminin yaşı bini dahi geçen eserler, Rami Kütüphanesi Yazma Eser Şifahanesi’nde asırlık hastalıklarından arındırılarak yenileniyor. 

Geçtiğimiz günlerde bir yaşam alanı olarak hizmet vermeye başlayan Rami Kütüphanesi, barındırdığı kitap doktoru sayısıyla ve tedavi yöntemleri ile bir dünya kitap şifahanesi merkezi olmaya hazırlanıyor. 

TEK BİR MERKEZDE

Daha önce Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi’nde bulunan Yazma Eser Şifahanesi Rami Kütüphanesi’ne taşınarak yeni bir merkez oluşturuldu. Şifahanenin bu süreçte kapasitesi de artırıldı. Kurum artık 7x24 çalışan ile sağlığından uzaklaşmış eserleri tedavi edecek. 

DÜNYADAN ESERLER

Rami Kütüphanesi Yazma Eser Şifahanesi, Türkiye kütüphanelerinde bulunan veya dünyanın çeşitli yerlerinden gelen yazma eserleri onarıyor. Merkez hem onarma teknikleri hem de onarım tecrübesi ile dünyanın en çok tercih edilen şifahanesi. 

EN ESKİSİ 1.100 YAŞINDA

Önceden Süleymaniye’de bulunan, şimdi ise Rami’ye geçme hazırlığında bulunan yazma eserlerden bilinenin en eskisi 1.100 yaşında. Her bir parçası el emeği olan bu eserler, kimi zaman muhafaza koşulları kimi zaman kullanım hataları nedeniyle hastalanabiliyor. 

KİTABA ORTAK OLUYORLAR 

Bu asırlık kitapların en çok karşılaştığı rahatsızlık ise okurla birlikte kitaba ortak olan kitap kurtları. Uygun ortamı bulduklarında kitabın sayfaları arasına koloni kuran bu minik okurlar, tedavi sonrası kitap sayfalarından arındırılıyor. İkinci hastalık ise nemli ortamda çoğalan mantarlar. 

EL YAPIMI MÜREKKEPLER

Birbirinden farklı devirlerde yüzlerce gözün değdiği bu kıdemli kitaplar, kimi zaman mürekkep malzemesi nedeniyle de rahatsızlanabiliyor. Yazıldığı yıllarda tamamen elle yapılan mürekkepte kullanılan malzemelerden demir fazla ise oksitlenme başlıyor ve kitabın yazıları dağılma gösterebiliyor. Bir kitabın yazıları silindiyse asla tamamlanmıyor. Zira bu konservasyon etiklerine aykırı bulunuyor.

DERİNİN KİMYASI 

Rami Kütüphanesi Yazma Eser Şifahanesi bünyesinde biyoloji ve kimya laboratuvarları da bulunuyor. Kitapta kullanılan mürekkeplerin, kağıdın ve derinin kimyası incelenerek ketebe kaydı yani künyesi bulunmayan kitaplara tarihlendirme yapılabiliyor. Biyoloji laboratuvarında ise kitabın hastalığının türü keşfediliyor. 

EKSİ 40 DERECE

Varlığı yüzyıllara dayanan kitapların rahatsızlıklardan arındırılma işleminin başlaması için öncelikle soğuk hava depolarında beklemesi gerekiyor. “El yazması eserler soğuk sever” diyen Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Kitap Şifahanesi ve Arşiv Dairesi Başkanı Nil Baydar, ilk etapta bu eserlerin eksi 40 dereceli soğuk hava depolarında bekletildiğini ifade ediyor. 

BİNLERCESİ BEKLEMEDE

Türkiye’de onarılmak için sıra bekleyen binlerce eser var. Bir kitap konservatörü yılda en fazla dört kitap onarabiliyor. Bu eser tek nüsha ise sanatsal değeri yüksekse bu sayı yılda bire dahi düşebiliyor. İstanbul’da henüz onarılmamış en az 150 bin kitap bulunuyor. 

PADİŞAHIN KOLEKSİYONU 

Rami Kütüphanesi, yazma eser koleksiyonundan seçme parçaların meraklılarıyla buluştuğu sergilere de ev sahipliği yapacak. Kütüphanede şimdi Fatih Sultan Mehmet’in özel kitaplığından seçilmiş 90 yazma eser gün yüzüne çıkarıldı. Bu koleksiyon iki ayda bir değişecek. 

DÜNYADA ÖRNEĞİ YOK 

Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Kitap Şifahanesi ve Arşiv Dairesi Başkanı Nil Baydar: Daha önceden 50 kişi olarak hizmet veriyorduk, kapasitemizi artırdık ve 74 kişi olarak kitap onarımı gerçekleştiren bir ekip haline geldik. Dünyada bu kadar çok kişinin bir kurum çatısı altında kitap onarımı yaptığı bir merkez yok. Dünyanın çeşitli bölgelerinden yazma eserler bize gönderiliyor. Türkiye, bu anlamda rüştünü ispatlamış bir marka konumunda. Rami ile bu konumumuzu bir adım daha yukarı taşıyoruz.  

ÜLKEYİ YÖNETEN MERKEZDEN KÜLTÜR MERKEZİNE 

Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusu kurulduğunda II. Mahmud orduyu yakından takip etmek için Topkapı Sarayı’nı bırakarak 2 yıl burada yaşamış. 

KÜTÜPHANEDEN NOTLAR

* BEBEKLER UYURKEN AİLELER GEZECEK

* UNESCO KÜLTÜREL MİRASA ADAY OLACAK 

* DÜNYADA TEK SÜRDÜRÜLEBİLİR KÜTÜPHANE 

* 7-24 KİTAP ÖDÜNÇ ALINABİLİYOR

* ÇAY, ÇORBA İKRAMI, MÜZİK DİNLETİSİ 

23 Ocak 2023 Pazartesi