Dosya dosya İstanbul tarihi

Ömrünü İstanbul kültür tarihine adayan Cemaleddin Server Revnakoğlu, 1968 yılında vefat edince yaklaşık 400 dosyalık arşivi ve kitabe gibi kültürel öğelerden oluşan koleksiyonu sahipsiz kaldı. Çünkü hiç evlenmemişti ve başka bir varisi de bulunmuyordu. Bu sebeple paha biçilmez arşiv koleksiyonu haraç mezat satıldı.

Merhumun Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi’ne intikal eden arşivi, 53 yıl sonra gün yüzüne çıkıyor. Arşiv, ‘Revnakoğlu’nunİstanbul’u-İstanbul’un İç Tarihi: Fatih’ adıyla Fatih Belediyesi tarafından yayın dünyasına kazandırılıyor. İlk 2 cildi yaynlanan eserin kalan 3 cildinin ise yıl sonuna çıkması bekleniyor.

HABER: DİLŞAH KEFLİOĞLU

Atalarımız, “Söz uçar, yazı kalır” demişler. Atalarımızın ne kadar isabetli söylediğini, bugünlerde Cemaleddin Server Revnakoğlu örneğiyle bir kez daha yaşıyoruz.

Çünkü Revnakoğlu’nun tuttuğu notlar, oluşturduğu arşiv günümüze ulaştı ve İstanbul tarihine ışık tutuyor. Peki, kimdir bize bu ‘Yazı kalır’ gerçeğini yaşatan Cemaleddin Server Revnakoğlu? 27 Mart 1909’da İstanbul’da doğan Revnakoğlu; Osmanlı’nın son dönemine şahitlik yaptı, Cumhuriyet’in ise ilk 45 yılını yaşadı.

HARAÇ MEZAT SATILDI

Galatasaray Lisesi’nde eğitim gören ve çalışma hayatına gazetecilikle başlayan Cemalettin Server, İstanbul Belediyesi Mezarlıklar Müdürlüğü’nde eski eserler, tarihi arşiv ve kitabeler uzmanı olarak da çalıştı. Görevi dolayısıyla yüzlerce kitabe derledi; bunlardan geniş bir arşiv oluşturdu. Ömrünü İstanbul kültür tarihine adayan Revnakoğlu, 23 Eylül 1968’de vefat etti ve Edirnekapı Mezarlığı’na defnedildi. Revnakoğlu’nun koleksiyon değerindeki eşyaları ve kitaplarla dolu olan evi hiç evlenmediği ve varisi olmadığından ölümünden sonra haraç mezat satıldı.

YAKLAŞIK 400 DOSYA

Dergahlar, fermanlar, şeyhler, mezarlıklar, camiler, fütüvvetnâmeler, şairler, takvimler, edebi notlar, çeşitli şiirler ve fotoğraflardan meydana gelen zengin arşivi ise bir şekilde Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi’ne intikal etti. Cemaleddin Server Revnakoğlu’nun ömrünü verdiği, ancak yayınlaması kısmet olmayan yaklaşık 400 dosyalık arşivi, 53 yıllık beklemeden sonra Fatih Belediyesi tarafından gün yüzüne çıkarılıyor. Merhumun arşivi, ‘Revnakoğlu’nunİstanbul’u-İstanbul’un İç Tarihi: Fatih’ adıyla Fatih Belediyesi Kültür Yayınları tarafından yayın dünyasına kazandırılıyor. İlk 2 cildi yayınlanan eserin, kalan 3 cildinin ise yıl sonuna çıkması bekleniyor.

PAHA BİÇİLEMEZ

Eserin takdiminde Cemaleddin Server Revnakoğlu’nu, ‘Değerli bir tarihçimiz’ diye tanımlayan Fatih Belediye Başkanı M. Ergün Turan, şöyle devam ediyor: “Notlarında ‘İstanbul’un İç Tarihi’ ifadesini kullanan Revnakoğlu, İstanbul’u anlatan diğer araştırmacılardan farklı olarak şehri birçok cephesiyle ele alır. Şehrin şeklini anlatırken deruni tarafını, arka yüzünü, mana yönünü öne çıkarır. Musikişinaslar, dergahlar, kütüphaneler, büyük şahsiyetler, mezarlıklar, camiler, şairler, mektuplar, edebi notlar ve fotoğraflardan meydana gelen Revnakoğlu arşivi, İstanbul’umuz için paha biçilemeyecek kadar büyük bir hazinedir.”

Yaklaşık 400 dosyadan oluşan Cemaleddin Server Revnakoğlu arşivi günümüzde Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi’nde bulunuyor.

MANAYI ARADI, GÖREREK YAZDI

‘Revnakoğlu’nunİstanbul’u-İstanbul’un İç Tarihi: Fatih’ isimli eseri okuyucuya hazırlayan Prof. Dr. Mustafa Koç, Revnakoğlu’nu, “İstanbul’un meçhulünü malûm eden bu kalem” diye tanımlıyor ve farkını şöyle anlatıyor: “Koca bir şehrin hafızasını toplamaya çalışan Revnakoğlu, İstanbul’u çalışanlardan farklıydı. Mabedi hariçten görüp yazmadı, içeri girdi, sesi duydu, insanı gördü, manayı aradı, hemen her şeyi her şey ayaktayken; şahsiyetler diriyken, her şeyi görürken yazdı. Revnakoğlu, müslüman İstanbul’u yazdı. Şehrin suretini yazıp bırakanlardan değildi, en ziyade siretini yazdı, suretle sireti ayırmadan yazdı.”

OSMANLI VE CUMHURİYET

Dosyalarda, Osmanlı ve Cumhuriyet’in beraber yer aldığını vurgulayan Prof. Dr. Koç, şunları kaydediyor: “Tulûat, şeyhler, edebi simalar, mevlidhânlar, mimari… Hâsılı kırk ambardı ve dağınıktı. Binlerce not yerini bulamamış, kompozisyona girememiş, kitaba dönüşememişti. Dosyaları bir referans metne dönüştürmek, bu sırada malzemeyi yerli yerine oturtmak için İstanbul haritasını açıp şahısları, mekanları, vakaları bu haritaya yayarak, Revnakoğlu’nun İstanbulu’nu görmek istedik. Bu çalışma bu şekilde vücuda geldi.”

Revnakoğlu arşivinden hazırlanan ‘Revnakoğlu’nun İstanbul’u-İstanbul’un İç Tarihi: Fatih’ adlı eserin ilk 2 cildi yayınlandı. Toplam 5 cilt olması planlanan serinin kalan 3 cildinin ise bu yıl tamamlanması bekleniyor.

DOSYALARIN ORİJİNAL İÇERİKLERİ

‘Cemalettin Server Revnakoğlu Arşivi ve Kültür Tarihimiz Açısından Değeri’ başlıklı bir makale kaleme alan Arş. Gör. Halil Karabulut ise Revnakoğlu arşivinin muhtevasını dosya dosya açıklıyor. Orijinalinde araştırma yapmak isteyenler için bazı dosya içerikleri şöyle:

* 31. dosya: ‘Köşkler, Kasrlar’. Dosya içinde köşk ve kasrlar hakkında çıkan gazete ve mecmua yazıları var.

* 33. dosya: ‘İstanbul Müzeleri’. Müzelerle alakalı birçok gazete ve mecmua yazıları ile bazı kitapçıklar, kartpostallar mevcut.

* 40. dosya: ‘Hattat Kitabeleri’. Çeşitli mezarlarda yatan hattatların mezar taşı kitabeleri yazılmış. 258 görüntü/imajdan ibaret bu dosya içinde çok fazla hattat mezarı hakkında bilgi var. Mezarların yerleri, durumu, üzerindeki kitabe metinleri alınmış. Dosya, mezar taşları üzerine çalışan sanat tarihçilerine önemli malzeme sunuyor. Kitabelere hasredilmiş diğer birçok dosya da bu bağlamda değerlendirilebilir.
Cemaleddin Server Revnakoğlu’nun kendi kaleminden portresi

* 41. dosya: ‘Eyüblü Hattatlar’. Bir önceki dosya gibi mezarlık bilgileri mevcut. Bu dosyada öncekine ek olarak biyografik bilgiler de var.

* 48. dosya: ‘Şeyh Vefa ve Çevresi.’ Dosya dahilinde Vefa semtine dair birçok bilgi ve belge var.

* 50. dosya: ‘Piyer Loti’. Piyer Loti hakkında Şehbal, Servet-i Fünûn, İnci, Memleket, Yeni Mecmua’da çıkan yazılar var.

* 131. dosya: ‘İstanbul mahalleleri, bazı kitabe ve şiirler, maktualar, İstanbul’da kaybolan bazı kitabeler’.

* 174. dosya: Mimari eserlere ayrılmış.

21 Haziran 2021 Pazartesi

Etiketler : Gündem