Devletlerin yeni marka gücü: Gastrodiplomasi

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Cumhurbaşkanlığı himayesinde yayınladığı ‘Asırlık Tariflerle Türk Mutfağı’ kitabı, Gourmand World Cookbook Awards 2023 seçkisinde ‘Gastrodiplomasi’ ve ‘First Lady’ kategorilerinde ödüle aday gösterildi.

HABER: SÜMEYRA YARIŞ TOPAL

Dünyada gastronomi alanında en prestijli ödül olarak kabul edilen Gourmand World Cookbook Awards 2023 seçkisine Türkiye’den 9 kitap aday gösterildi. Bu kitaplardan biri de Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Cumhurbaşkanlığı himayesinde geçtiğimiz yıl çıkarılan Asırlık Tariflerle Türk Mutfağı. Ödülün sonuçlarının açıklanacağı mayıs ayı beklenirken, gözler diplomasinin yeni bir alanı olarak nitelendirilen gastrodiplomasiye çevrildi. Kitabın danışmanı Doç. Dr. Özge Samancı, Türkiye’nin gastrodiplomasi alanında yeni bir sayfa açmakta kararlı olduğunu söyleyerek, “Bu kitap ve bu yıl ilki kutlanan Türk Mutfağı Haftası, Türkiye’nin bu alandaki yeni çabalarının bir göstergesi” bilgisini paylaştı. 

İLK TAYLAND 

Devletler artık itibarını artırmak için yemeğin çekim gücünden faydalanıyor. İlk olarak 2000’li yılların başında kullanılmaya başlanan gastrodiplomasi terimi, artık devletlerin resmi politikaları arasında yerini alıyor. Kimi ülkeler, temsilciliklerinde gastronomi uzmanları bulundurarak resmi temaslarda sofranın da gücünü kullanıyor. Gastrodiplomasinin atası ise Tayland olarak kabul ediliyor. Mutfağını kültürel bir diplomasi aracı olarak kullanmak isteyen Tayland hükümeti Tay restoranlarının popülerliğini yükseltmek için dünya genelindeki bu restoranların sayısını artırdı. Tayland hükümeti, 2002 yılında bunu resmi politikasına alarak, ‘Küresel Tay Programı’nı yürürlüğe koydu.  

ULUS MARKASI

Gastronomi uzmanları, gastrodiplomasinin ulus markalamada en önemli araç olduğu konusunda hemfikir. Mutfağı ile öne çıkan ülkelerin dünya ülke markaları arasında bilinilirliğinin arttığı, yapılan araştırmalar arasında yer alıyor. Önceden yerel çabalarla yürütülen yemek kültürünün tanıtımını devletler resmi politikaları arasına alırken, bunun en belirgin örneğini Güneydoğu Asya ülkeleri oluşturuyor. Türkiye de son yıllarda gerçekleştirdiği etkinliklerle gastrodiplomasi konusunda atağa kalkan ülkeler arasında. 

MUTFAK HAFTASI 

Türkiye’nin en önemli gastrodiplomasi ataklarından birini geçtiğimiz mayıs ayında ilki kutlanan ‘Türk Mutfağı Haftası’ oluşturdu. Türk Mutfağı Haftası’nda çeşitli ülkelerin resmi temsilciliklerinde Türk mutfağının en seçkin lezzetleri konuklara tanıtılmıştı. Yine UNESCO’nun Yaratıcı Şehirler Ağı’na Türkiye’den çeşitli yerel mutfakların dahil edilmesi çalışmaları da Türkiye’nin gastrodiplomasi faaliyetlerindeki yeni atılımları olarak yorumlanıyor. Ayrıca Türk Patent ve Marka Kurumu onaylı ürünlerin coğrafi işaret alması yönündeki çalışmalar da yine Türkiye’nin gastrodiplomasi alanındaki adımları arasında değerlendiriliyor. 

BAKLAVA VE KEBAPTAN BAŞKA 

Ulusal literatür incelediğinde Türk mutfağı, Çin ve Fransa ile birlikte dünyanın en zengin mutfakları arasında ilk sırada. Ancak Türk mutfağı yerel çabalarla yalnızca baklava, kebap, lokum gibi ürünlerle dünyada tanınıyor. Geçtiğimiz haftalarda ilki gerçekleşen Türkiye Ulus Markalama Forumu’nun gastronomi panelinde, Türk mutfağının her biri birbirinden zengin ürünlerinin tanıtımı için son birkaç yıldır resmi politikalarla yol alındığı dile getirilmişti. Hedefin ise ulus markalamada mutfağın itici gücünü de ön plana almak olduğu ifade edilmişti.

‘SAĞLIKLI VE SÜRDÜRÜLEBİLİR MESAJI’

Doçent Dr. Özge Samancı - ‘Asırlık Tariflerle Türk Mutfağı’ kitabı danışmanı ve Özyeğin Üniversitesi Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölüm Başkanı: ‘Asırlık Tariflerle Türk Mutfağı’ kitabı, özellikle yurt dışında ve yurt içinde verilecek resmi ziyafetlerin menü planlamasında bir ilham kaynağı oluşturması amaçlanarak tasarlandı. Türk mutfağının dünya gastronomisi içindeki yerini öne çıkarmak için köklü ve geleneksel mutfak kültürümüzün hem sağlıklı hem de sürdürülebilir olduğu mesajını veren bu çalışma, gastrodiplomasi için çok önemli bir yere sahip. Türkiye’de gastrodiplomasi alanında gerek yurt içi gerek yurt dışında birbirinden dağınık olarak düzenlenen ve gerçekleştirilen yemek festivalleri, yarışmaları, şef demoları, fuar ve sempozyumlar gibi faaliyetlerin baştan bir plan dahilinde tasarlanması ve birbiriyle ilişkilendirilmesi gastrodiplomaside bir adım öne çıkmamızı sağlayacak. Türk mutfağının yurt dışında tanıtılması ve hak ettiği yeri bulması için gastrodiplomasi politikalarının; resmi kurumlar, akademi ve özel sektörün birlikte istişare ederek oluşturulması önemli olacak.

DÜNYADAKİ GASTRODİPLOMASİ ÖRNEKLERİ  

Dünyada gastronominin etkisini fark eden ülkeler, çeşitli diplomatik hamlelerle bu yumuşak gücü kullanıyor. İşte, bazı ülkelerin gastrodiplomasi alanındaki faaliyetleri:

Tayland: Tayland hükümeti, pek çok Taylandlı şefi yurt dışında restoran açmak konusunda teşvik etti. Ayrıca bu ulusal restoranlara sertifika verildi.

Malezya: Malezya, 2010 yılında resmi bir girişim olarak ‘Tüm Dünya İçin Malezya Mutfağı’ kampanyası başlattı. Kampanya, Malezya Dış Ticaret Geliştirme Kurulu tarafından yürütüldü. 

Peru: Peru hükümeti, Dünya İçin Peru Mutfağı kampanyasını başlattı. Bu kampanyaya ait bütün öneri ve stratejileri UNESCO’ya iletti. Peru bu çabasıyla UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne yiyecekleriyle girmek isteyen ilk ülke oldu. 

ABD: Eylül 2012’de 80’den fazla ABD’li şefin katılımıyla Diplomatik Mutfak Ortaklığı Girişimi başlatıldı. Dışişleri Bakanlığı tarafından başlatılan bu çalışmada, Amerikan Chef Coppa üyesi olan aşçılar, yurt dışındaki ABD temsilciliklerine gönderildi.

Güney Kore: Resmi olarak 2009 yılında Dünyaya Kore Mutfağı kampanyası başlatıldı. Kimçi Diplomasisi olarak adlandırılan girişimle Güney Kore turşusu literatüre geçti. 

Tayvan: Tayvan, 2010 yılında devlet başkanı tarafından bizzat açıklanan ‘Hepsi Çok Lezzetli: Tayvan’ın Lezzetlerini Keşfedin’ kampanyası ile gastrodiplomasiye adım attı. 

Japonya: ‘Dünya Genelinde Sevilen’ sloganı ile küresel bir sushi kampanyası başlattı. 

İtalya: Her yıl Dünya Çapında İtalyan Mutfağı Haftası düzenleyerek, kendi mutfağını diplomatik yollarla dünyaya tanıtıyor. 

Fransa: Gastrodiplomasi programlarını etkin kullanan Fransa, Gaut Français kültür mirası ile mutfağının bilinirliğini artırıyor.

02 Ocak 2023 Pazartesi