HABER: SEMA GENÇAY ÇAPANOĞLU / İKV Kıdemli Uzmanı
AB ve ABD arasında kendi uçak şirketlerine sağladıkları devlet yardımları nedeniyle ortaya çıkan anlaşmazlığı karşılıklı olarak Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) götürmeleri sonucunda 15 yılı aşkın süredir devam eden dava süreci iki taraf arasında misillemelerin yarattığı ticaret savaşları ile sürüyor. AB’nin Fransa merkezli uçak şirketi Airbus’a sağladığı yardımlara karşı ABD DTÖ’ye başvururken, AB de ABD’nin Boeing şirketine sağladığı devlet yardımlarına karşı dava açmıştı. Gelinen son aşamada Avrupa Komisyonu,DTÖ’de devam eden Boeing davası nedeniyle ABD’ye 20 milyar dolarlık ticari misillemede bulunmaya hazırlanıyor.
DTÖ’NÜN KARARI
11 Nisan 2019’da DTÖ’nün en yüksek başvuru mercii, ABD’nin devlet yardımlarına ilişkin kurallar ile uyumlu hareket etmediğini teyit eden raporları kabul etti. Raporda uzun süredir devam eden süreçte ABD’nin DTÖ kurallarına uyum için gerekli eylemleri gerçekleştirmediği ve bu nedenle de uygulamalarına ilişkin karşı hükümler bulunduğu belirtildi. ABD’nin Boeing’e sağladığı devlet yardımlarının Airbus’a, satışlarda kayba yol açma da dâhil olmak üzere önemli ölçüde zarar vermeye devam ettiğinin teyit edildiği raporda ABD’nin Boeing’e verdiği teşvikler nedeniyle Airbus şirketinin yanı sıra Avrupa havacılık sanayinin ve çalışanlarının da ekonomik zarara uğradığı ifade edildi. DTÖ’nün temyiz organı 28 Mart 2019’da ABD hükümetinin Boeing’e tanıdığı vergi teşviklerinin DTÖ kurallarına aykırı olduğuna ilişkin bir karar da aldı.
TASLAK LİSTE
Avrupa Komisyonu, 17 Nisan’da ABD’nin uygulamalarından olumsuz etkileneceği düşünülen havacılık sektöründen kimyasal maddelere ve tarımsal gıda ürünlerine kadar çok geniş bir yelpazede ve ABD’nin AB’ye 20 milyar dolar tutarında ihracatını kapsayan ürünlerden oluşan 11 sayfalık uzun bir liste yayımladı. Söz konusu ürünlerin yüzde 50’sini tarımsal gıda endüstrisi oluşturuyor. Bunun yanında kömür, deri mamulleri ve traktörler de hedef alınan ürünler arasında. Gümrük vergisi tarifelerine ilişkin yüzlerce ürünü içeren bu taslak liste iki taraf arasındaki sorunları çözmek bir yana yeni bir gümrük tarifeleri savaşını tetikleyecek gibi görünüyor.
İKİ SEÇENEK VAR
DTÖ’nin görevlendirdiği bir arabulucu. AB’nin alacağı karşı önlemlerin düzeyini belirleyecek. DTÖ Anlaşmazlıkların Halli Mekanizması’nın her iki tarafın da kendi uçak şirketlerine devlet yardımları sağladıklarını ve bu yardımların usulüne uygunluğuna ilişkin sorunlar olduğunu tespit etmesinin ardından, AB ve Washington’ın önünde şimdi iki seçenek bulunuyor: İki tarafın söz konusu yardımları uluslararası ticaret kurallarına uygun hale getirmeleri ya da karşılıklı ve dostane bir anlaşmaya varmaları ki, bu çözüm yolu Airbus tarafından da tercih ediliyor. Diğer bir seçenek ise iki tarafın birbirlerine karşılıklı tarife yaptırımı uygulamaları.
UZLAŞMA ÇABALARI
Avrupa Komisyonu tarafların karşılıklı bir uzlaşma sağlamasından yana. Buna örnek olarak da birbiriyle rekabet halinde olan ve eşit şekilde desteklenen Çinli uçak üreticileri gösteriliyor. Avrupa Komisyonu’nun Ticaretten Sorumlu Üyesi Cecilia Malmström, ancak başka bir çözüm yolu bulunmaması halinde karşı tedbirlere başvurulabileceğini söyledi. Malmström, AB ve ABD gibi iki önemli ortak arasında kurulacak diyaloğun esas olduğuna ve bunun da ön koşulsuz ve adil bir sonuç hedeflendiği sürece olabileceğine işaret etti.
