AYŞE BAŞAK
Küresel ısınma, kaçak avlanma, kirlilik ve doğal yaşam alanlarının giderek küçülmesi nedeniyle çok sayıda canlı türünün nesli ya tükendi ya da tükenme tehlikesiyle karşı karşıya. Birçok türün tükenmesine neden olan en önemli unsur insan.
784 TÜR TÜKENDİ
İnsanların tüketimdeki aşırılıkları, doğanın dengesini bozan tercih ve uygulamaları ile binlerce yıldır süregelen kültürel alışkanlıkları biyoçeşitliliği tehdit ediyor. Örneğin binlerce yıldır dişleri için avlanan filler için uzunca bir süredir tehlike çanları çalıyor. Bilimsel verilere göre 1500 yılından itibaren 784 tür, kesin olarak tükendi. Bilim insanları, biyoçeşitliliği korumadığımız takdirde gelecekte nesli tükenen canlının insan olabileceğini vurguluyor.
Soyu tükenen canlılar deyince aklımıza gözümüzle gördüklerimiz, bir biçimde aşina olduklarımız geliyor. Mesela çita, Sibirya mersin balığı, kimi göknar türleri ya da Madagaskar boa yılanı gibi canlılar…
Ancak şu günlerde bilim insanları, acil yardıma ihtiyacı olan, soylarının tükendiği hiç de aklımıza gelmeyecek bir grup canlıya dikkat çekiyor: Parazitler.
BİYOÇEŞİTLİLİK DEĞERİ
Parazit kelimesi insanda çok olumlu hisler uyandırmıyor. Aklımıza hemen asalak bir yaşam süren çeşitli zararlılar geliyor ama bilim insanları bu canlıların ekolojik denge içindeki rolünün büyük ve önemli olduğuna dikkat çekiyor. Hemen her tür gibi parazitlerin de biyoçeşitlilik içinde kilit bir rolü var. İçinde yaşadıkları, konakladıkları pek çok canlı ya da onların içinde yer aldıkları besin zincirindeki farklı canlılar için yaşamsal rol oynuyorlar. Dünyanın çeşitli üniversitelerinden bilim insanları, parazitlerin tükenmemesi için bir çalışma başlattı ve parazit biyoçeşitliliğinin değerinin yeteri kadar bilinmediğini açıkladı.
YÜZDE 10’UNU TANIYORUZ
Parazitlerin müthiş çeşitliliğe sahip bir tür olduğunu vurgulayan Washington Üniversitesi bilim insanı ve uluslararası araştırma ekibinin üyesi ekolojist Chelsea Wood, toplumun bu biyolojik çeşitliliğinin önemini bilmediği, kavrayamadığı görüşünde. Wood, parazitlerin henüz tam manasıyla tanınıp, ne işe yaradıkları anlaşılmadan tükenme tehdidiyle karşı karşıya kaldığını söylüyor.
Wood haklı, dünyadaki parazit çeşitliliğinin henüz yüzde 10’u hakkında ayrıntılı malumat sahibiyiz. Bu yüzden büyük bölümü araştırma ve koruma çalışmalarının dışında kalıyor.
KORUMA PLANI
Araştırma ekibinin Biological Conservation dergisinde yayınladığı makalenin odağında küresel ölçekte bir parazit koruma planının nasıl oluşturulacağı var. Makalede hemen her ekosistemde bulunan parazitlerin ekolojik açıdan dünyanın önemli canlılardan bazıları olduğu fakat vahşi yaşamı ve biyolojik çeşitliliği koruma çalışmalarına nadiren dahil edildikleri vurgulanıyor. Bu nedenle ekip, nesli tükenmekte olan parazitleri resmi olarak korumak başta olmak üzere parazit biyoçeşitliliğini destekleyecek veri toplama ve sentezleme, risk değerlendirme ve önceliklendirme, koruma uygulaması, sosyal yardım ve eğitim vermek gibi çeşitli hedefler belirledi. Bu hedeflerin arasında gezegendeki tanımlanan parazit türlerinin oranını yüzde 50’ye çıkarmak da var.
