Avrupa ülkeleri, karbon yoğunluğu yüksek yakıtları enerji üretiminden çıkarmaya çalışırken, son aylarda gaz fiyatlarında yaşanan artış planları da etkiliyor. Gaz fiyatlarındaki artışın, daha fazla enerji dağıtım şirketinin önümüzdeki kış elektrik üretiminde kömüre geçmesini teşvik edebileceği belirtiliyor. Fransa, İngiltere ve İtalya gibi pek çok Avrupa ülkesi kömür kullanımını tamamen sonlandırmış veya doğalgazdan kömüre geçiş için sınırlı bir alan yaratmış olsa da, Avrupa’nın en büyük enerji tüketicisi Almanya ve Doğu Avrupa’nın büyük bölümünde kömür, enerji portföyünün önemli bir parçası olmaya devam ediyor.
KARBON FİYATLARI
Piyasalarda ise Avrupa’da doğalgaz fiyatları 23 Şubat’taki düşük seviyeden bu yana yaklaşık yüzde 40 artış kaydetti. Üretilen her megavat saat (MWh) elektrik başına gaza kıyasla iki kat daha fazla karbondioksit emisyonuna neden olan kömürle çalışan santraller, emisyonlarını telafi etmek için AB emisyon tahsisatlarının yüksek maliyetini de hesaba katmak zorunda. Avrupa’da karbon fiyatları da geçen yıl görülen 100 Euro’nun üzerindeki rekor seviyenin oldukça altında kalıyor. Halihazırda karbon fiyatları yaklaşık 68 Euro seviyesinde seyrediyor. Londra Menkul Kıymetler Borsası’nın araştırmasına göre, karbon fiyatlarının 80 Euro’nun altında kalması durumunda gelecek yılın ilk çeyreğinden itibaren Avrupa’da yüzde 50 verimliliğe sahip gaz santrallerinin yerini yüksek verimli kömür santralleri alacak.
ENERJİ KRİZİ
Sürece bakıldığında; Eylül 2021’de başlayan ve Şubat 2022’deki Rusya-Ukrayna Savaşı ile etkisini artıran enerji krizi, Avrupa ülkelerinde kömür ve nükleer karşıtlığının azalmasıyla bu kaynaklara daha fazla odaklanılmasına sebep oldu. AB ülkelerinin elektrik üretiminde son 30 yıl boyunca düşüş eğilimi gösteren kömürün payı 2020 yılında yüzde 13 seviyelerine kadar gerilemişti. Ayrıca, Avrupa ülkeleri savaş ve enerji krizinin öncesinde kıtadaki 300’ün üzerinde kömür santralinin yaklaşık yarısının kapatılması yönünde planlar hazırlamıştı. Ancak enerji krizi, kömüre talebin artmasına ve kömürden elektrik üretiminin yükselmesine neden oldu. Böylece, AB ülkelerinin 2022’de toplam elektrik üretimlerinde kömürün payı yüzde 16’ya tırmandı. Kömür, yine AB ülkelerinin elektrik üretiminde gazdan sonra üçüncü sırada yer aldı.
PLANLAR DEĞİŞTİ
Enerji krizi nedeniyle 2022 yılında AB ülkelerinde kapatılmış olan 26 kömür santrali ünitesinin yeniden aktive edilmesi ve hazırda bekletilmesi kararları da alındı. Bu santrallerin görece sıcak geçen kış mevsimi nedeniyle tam kapasitede çalıştırılması gerekmedi. Ancak kömür santralleri acil durumlar için hazırda tutuldu. Enerji kriziyle mücadele edebilmek ve savaş sonrası Rusya’ya bağımlılığı azaltmak amacıyla Alman hükümeti daha önce kapatacağını açıkladığı kömür santrallerinin kullanımına devam etmeye karar verdi. Alman hükümeti bazı kömür santrallerini tekrar şebekeye bağlamak için harekete geçti ve kapatılması planlanan bazı santrallerin ömrünü uzattı. Almanya, 14 termik santral ünitesini yeniden çalıştırırken 3 üniteyi de acil durumlarda faaliyete hazır konuma getirdi.
SÜRELER UZATILDI
Yine Rusya-Ukrayna Savaşı ile etkisini artıran enerji krizi sürecinde; Fransa, İspanya ve Finlandiya da birer kömür santralini tekrar hizmete aldı. İtalya ise termik santrallerin kapatılmasını erteleme, hizmetten çıkarılan bir santralin de acil durumda tekrar açılmasına yönelik hazırlıklar yaptı. İngiltere, bazı kömür santrallerinin faaliyet süresini uzattı. Ayrıca ülke 30 yıl sonra ilk kez yeni bir kömür madeni projesine onay verdi. Avusturya’da faaliyeti durdurulan bir kömür santrali yeniden kullanıma hazır hale getirildi. Yunanistan’da 7 kömür santralinin faaliyet süresi uzatıldı.
KÜRESEL KURULU GÜÇ YÜZDE 2 ARTTI
Global Energy Monitor’un (GEM) raporuna göre; dünyada faaliyette olan kömür santrali kurulu gücü 2023 yılında yüzde 2 artış gösterdi. ABD ve Avrupa’da emekli edilen kömür santrali kapasitesinin diğer yıllara kıyasla daha düşük olması da bu artışı etkiledi. Geçen yıl 69.5 gigavat kömür kapasitesi devreye girerken, 21.1 gigavatlık kapasite devre dışı kaldı ve böylece net kurulu güç artışı 48.4 gigavat oldu. Bu artışla dünyadaki kömür santrali kurulu gücü 2 bin 130 gigavata yükseldi. Söz konusu rakam, küresel kömür santrali kurulu gücünde 2016’dan beri görülen en büyük artış oldu. Ayrıca, geçen yıl dünyada Çin haricindeki kömür santrali kapasitesi de 2019’dan beri ilk kez artmış oldu.
Çin, 47.4 gigavat ile geçen yıl devreye giren yeni kömür santrallerinin yaklaşık üçte ikisini oluştururken, Endonezya, Hindistan, Vietnam, Japonya, Bangladeş, Pakistan, Güney Kore, Yunanistan ve Zimbabve’de de yeni kömür santralleri devreye alındı. Çin’de geçen yıl inşası başlayan 70.2 gigavatlık kömür santrali kapasitesi, dünyanın geri kalanındaki yeni kömür santrali inşaatlarından
19 katına karşılık geldi. Çin’de inşasına başlanan kömür santrali kapasitesi, 2015’ten beri görülen en yüksek kapasite olarak kayıtlara geçti. Hindistan, Laos, Nijerya, Pakistan, Rusya ve Endonezya, Çin haricinde yeni kömür santrali inşaatlarının başladığı ülkeler oldu.
