Asırlık kitap fuar kültüründen Avrupa’nın en büyüğüne

Uluslararası İstanbul Kitap Fuarı, iki yıl pandemi molasının ardından kapılarını yeniden açtı.

Uluslararası İstanbul Kitap Fuarı, iki yıl pandemi molasının ardından kapılarını yeniden açtı. Fuar; 39 yıllık geçmişiyle Türkiye’nin kesintisiz devam eden en eski, Avrupa’nın da okura yönelik en büyük fuarı. Fuarlarda kitap satışının temelleri 18. yüzyıla kadar dayanıyor. Kitaba özel ilk fuar ise 1929 yılında açıldı. 

HABER: SÜMEYRA YARIŞ TOPAL

Uluslararası İstanbul Kitap Fuarı, pandemi ile birlikte kapattığı kapılarını iki yıl aradan sonra tekrar açtı. ‘Kitabın Büyülü Dünyası’ teması ile okura yeniden kucak açan fuar, 39 yıllık tarihiyle Türkiye’nin kesintisiz devam eden en eski kitap fuarı olma özelliği taşıyor. Yaklaşık yarım asırlık geçmişe sahip fuar, bu yıl 750 binin üzerinde ziyaretçiyi ağırlama hedefinde. Fuar, bu açıdan da Avrupa’nın okurla buluşan en büyük fuarı olma özelliği taşıyor. Uluslararası kitap fuarları, bugün Türkiye’nin her yerinde kültür endüstrisinin bir parçası olmaya devam ediyor. 

VARİDAT DEFTERLERİ  

Türkiye’nin kitap fuarı kültürü üzerine çok şeyler söylenebilmesinin temeli, 18. yüzyıla dayanıyor. Osmanlı’da henüz matbaanın olmadığı 1797’de Isparta ve Bursa tüccarı için düzenlenen Uzuncaâbad-ı Hasköy panayırı, ilk kitap materyallerinin satıldığı fuar oldu. Devletin vergi gelir ve giderlerinin işlendiği Varidat defterlerinden edinilen bilgilerle yapılan çalışmalara göre, bu fuarda Elhac Osman, İbrahim Ağa ve Elhac Mehmed isimli 3 tüccar kitap materyali satmıştı. 

KİTABA ÖZEL 13. PAVYON

Fuarların ekonomiye olumlu etkisiyle 1851 yılında Londra Sergisi ile tanışan Osmanlı Devleti’nde 1863 yılında Sergi-i Umumi-i Osmani isimli bir fuar düzenlendi. İstanbul’da gerçekleşen ve yerli malı ürünlerin geniş kapsamlı olarak vitrine çıktığı ilk etkinlik olarak kayıtlarda yer alan fuarda, kitaba ait bir pavyon da bulunuyordu. Fuarın 13. pavyonu kitap ve kitap materyallerine tahsis edilmişti. Beyazıt At Meydanı’nda beş ay boyunca açık kalan sergi, tarih kayıtlarına göre 150 bin kişi tarafından ziyaret edildi. 

MATBAACILIĞIN 200. YILI

Kitabın fuarlarda bir bölüm olarak değil, başlı başına baş aktör olması ise 1929’da gerçekleşti. Türk Ocağı tarafından ‘Türk Matbaacılığının 200. Yıldönümü Sergisi’ konulu kitap fuarında, Türk matbaalarında basılan ilk 23 kitap sergilendi. Bununla birlikte yerli ve yabancı eserler de bu küçük fuarda kendine yer buldu. Fuarın kurulmasına Türkiye’de kitap fuarlarının öncüsü olarak kabul edilen Selim Nüzhet Gerçek ön ayak oldu. 

OKURLA YAZAR BULUŞUYOR

Bugün kitap fuar kültürünün önemli bir parçası olan okur yazar buluşmaları ise ilk olarak 1932’de İstanbul Halkevi tarafından açılan kitap fuarı ile gerçekleşti. Beyazıt Meydanı’nda açılan ve 20 stanttan oluşan ‘Kitap Panayırı’, günümüz fuarlarına benzer şekilde hem devler erkanını hem yazarı hem de okuru bir araya getirdi. Fuarın açılışında yazar Peyami Safa da hazır bulundu. Safa, bu deneyimi daha sonra şu şekilde anlatacaktı: “Evet, kitapla halk arasına girmesi ve birini ötekine tanıtması icap eden mutavassıt (aracı) bizde yok. Bu panayır, kitapla halk arasındaki uçurumu doldurmak için büyük bir varlıktır.” 

YÜZDE 10 İNDİRİMLİ KİTAP

Türkiye’de kitap fuar kültürünün ayak seslerinin daha net duyulmaya başlandığı yıl ise Cumhuriyet’in 10. yılı oldu. Bu görev için Atatürk tarafından yine Selim Nüzhet Gerçek görevlendirildi ve Gerçek, bu görev için Ankara’da bir yıl kaldı. Ankara’da Ticaret Lisesi’nde Cumhuriyet’in 10. yılı münasebetiyle açılan bu fuar için gazetelerde şu ibareler yer almıştı: “Türk milletini yeni bir nur âlemine götüren Türk harfleri ile beş sene içinde memleketimizde çıkan eserleri görmek için Ticaret Lisesi bahçesinde açılan bu panayırı/fuarı da geziniz. Kitap Panayırında/Fuarında yüzde on eksik fiyatla satış yapılmaktadır.”

36 KİTAP FUARI

Basın Yayın Birliği’nin derlediği verilere göre, 2022 takviminde 36 kitap fuarı yer aldı. Bu fuarlar Türkiye’nin çeşitli illerinde okuyucu ile buluşuyor. Kitap fuarı sayısı geçen yıl ise 26 olarak kayıtlarda yer almıştı. Pandemi ile birlikte hız kesen kitap fuarlarının, önümüzdeki yıl pandemi öncesi canlılığına kavuşacağı öngörülüyor.  

ZİYARET SIRALAMASINDA İKİNCİ

Bugün Türkiye’de onlarca uluslararası kitap fuarının haricinde dernek-vakıf-yayınevi ve belediyelerce de sayısız kitap fuarı düzenleniyor. Kitap fuar kültürünü perçinleyen Türkiye’de kitabın baş aktör olduğu fuarlar, ziyaretçi sıralamasında da ikinci durumda. TOBB tarafından her yıl yayınlanan fuar istatistiklerine göre geçtiğimiz yıl Türkiye’deki kitap fuarlarının ziyaretçi sayısı 2 milyon 72 bin 489 oldu. Bu rakam, pandemi öncesi son yıl olan 2019’da 6 milyon 959 bindi ve kitap fuarları ziyaretçi sayısında ilk sıradaydı.

08 Aralık 2022 Perşembe