Uzmanlar, aile şirketlerinin kuşaktan kuşağa sağlıklı bir şekilde aktarılmasına halka arzın da önemli katkılar yaptığını belirtiyor.
HABER: BARIŞ CABACI
Türkiye’de şirketlerin yüzde 95’ini aile şirketleri oluşturuyor. İstihdam, vergi, üretim ve dış ticaret başta olmak üzere ülke kalkınmasına da büyük katkı sağlayan aile şirketleri, milli gelirin ise yaklaşık yüzde 90’ını üretiyor. TÜİK ve İstanbul Ticaret Odası verilerine göre, aile şirketlerinin yüzde 30’u ikinci, yüzde 12’si üçüncü ve sadece yüzde 3’ü dördüncü kuşağa ulaşabiliyor.
Türkiye’de aile şirketlerinin ortalama ömrünün 25-30 yıl olduğu da göz önüne alındığında, bu şirketlerin karşı karşıya oldukları en önemli zorlukların başında, kuşaktan kuşağa geçişi başarmak ve aile-şirket ilişkilerinin çağdaş bir düzene oturtulması geliyor. Borsa İstanbul’da işlem gören yaklaşık 400 şirket bulunuyor. Bu şirketlerin önemli bir kısmı aile şirketi. Uzmanlar, Borsa İstanbul’da işlem gören şirketlerin yaklaşık yüzde 80’inin aile kontrolünde olduğunu belirtiyor. Bu da yaklaşık 320 aile şirketinin borsada işlem gördüğü anlamına geliyor.
ŞEFFAFLIK VE FİNANS
Uzmanlar, aile şirketlerinin sürdürülebilir olması için aile bağlarının güçlü olması, aile anayasasının oluşturulması ya da firmalarını kurumsallaştırması gerektiğini belirtiyor. Kurumsallaşmanın ise en önemli adımı şirketlerin halka arz olması. Bu açıdan Türkiye’de aile şirketlerinin halka arz olma eğiliminde önemli bir artış var. Çünkü şirketlerin büyüme stratejilerini finanse etme, kurumsal yönetimi güçlendirme ve şirket değerini artırma arayışları halka arz eğilimini artırıyor. Halka arz, aile şirketleri için sadece finansal kaynaklara erişim sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda şeffaflık ve hesap verebilirlik kültürünün de yerleşmesine fırsat sunuyor.
YATIRIMCI İLGİSİ ARTIYOR
Türkiye’deki ekonomik dalgalanmalar ve sermaye piyasalarının gelişimi, aile şirketlerini halka arz sürecine yönlendiren başlıca faktörler arasında yer alıyor. Özellikle KOBİ düzeyindeki aile şirketleri, büyüme ve uluslararası piyasalarda rekabet gücünü artırma hedefleri doğrultusunda halka arz seçeneğini değerlendiriyor. Borsa İstanbul’da işlem gören şirket sayısındaki artış, bu trendin önemli bir göstergesi. Uzmanlara göre, aile şirketlerinin halka arz olması, şirketlerin kurumsal yapısını güçlendirirken, aynı zamanda yeni yatırımcıların ilgisini çekmek için de bir fırsat sunuyor. Ancak bu süreç, aynı zamanda şirket sahipleri için kontrolün bir kısmını kaybetme riski de taşıyor. Bu nedenle, halka arz kararının dikkatli bir şekilde planlanması ve şirketin uzun vadeli stratejik hedefleriyle uyumlu olması büyük önem taşıyor.
60 MİLYAR TL’Yİ AŞTI
2023 yılında Borsa İstanbul’da 54 şirket halka arz oldu. Bu şirketlerin önemli bir kısmı aile şirketleri tarafından yönetiliyor. Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB) verilerine göre, 2022 yılında 40’tan fazla şirket halka arz edildi. 2022’de halka arz olan aile şirketlerinin piyasa değeri ise yaklaşık 35 milyar TL civarındaydı. Halka arz olan aile şirketlerinin piyasa değeri, 2023 yılında yaklaşık 50 milyar TL olarak gerçekleşti. Halka arzlarda dikkat çeken başka noktalar da var:
* 2023’te Türkiye’de gerçekleştirilen halka arzların toplam hacmi 60 milyar TL’yi aştı. Bu hacmin yaklaşık yüzde 70’i aile şirketlerinden geldi.
* 2022’de halka arz hacmi 40 milyar TL’yi buldu ve bu rakamın yine büyük bir kısmı aile şirketlerine aitti.
YÜZDE 25’İ YABANCI
Halka arz olan aile şirketlerinin büyük bir kısmı, yerli yatırımcılardan yoğun ilgi görüyor. Ayrıca, yabancı yatırımcıların da aile şirketlerinin halka arzlarına ilgisi artıyor.
2023 yılında yapılan halka arzlara katılan bireysel yatırımcıların yüzde 75’i yerli yatırımcılardan oluştu. 2023’te halka arzlarda yabancı yatırımcı oranının yüzde 25 civarında olduğu belirtiliyor.
SANAYİ, GIDA VE ENERJİ
Aile şirketlerinin halka arz olduğu sektörler arasında en fazla ilgi görenler; sanayi, gıda, enerji ve inşaat oldu. 2023 yılında halka arz olan aile şirketlerinin yüzde 40’ı sanayi, yüzde 25’i gıda, yüzde 20’si enerji ve yüzde 15’i inşaat sektörlerinde faaliyet gösteriyor.
YOK OLMAKTAN KURTULUYORLAR
Doktorasını aile şirketleri üzerine tamamlayan Dr. Mahmut Özgün, konuyla ilgili olarak şunları söyledi: “Şirketler, halka arz ile finansman ihtiyacını karşılamanın yanı sıra şeffaflık, kâr payı dağıtımı, bilanço, özel durum açıklamaları gibi çeşitli esaslar ve zorunluluklar karşılığında finansman kaynağı, kurumsal yönetim, marka bilinirliği, yüksek kredibilite, likidite, kurumsallaşma vb. önemli avantajlar elde ediyor.”
Aile şirketlerinin halka açılmasının diğer önemli bir gerekçesinin de hissedarlara sermaye artırarak mevcut hisselerinden çıkış imkanı sunması olduğunu belirten Dr. Özgün, “Şirket ortaklarının ya da yatırımcıların sahip oldukları payların satışı yoluyla çıkış yapmaları açısından halka arz, önemli seçenekler arasında yer alıyor. Halka arz ile kurumsallaşma sürecini hızlandıran aile şirketleri, böylelikle kalıcı ve uzun ömürlü işletme olma yolunda hızla ve güvenle ilerlerken, kurucunun vefatı sonrasında da yok olmaktan kurtulurlar” dedi.
SAĞLIKLI ŞİRKETİN SIRRI: DENETİM
Halka arz kararı için, “Temel motivasyon, özel şirketlerin büyümesini hızlandıracak fonlara erişimini sağlamaktır” diyen Dr. Mahmut Özgün, şöyle devam etti: “Şirketin kurumsallaşması, finansal ve mali raporların uluslararası standartlara kavuşması, şirket/marka bilinirliği, işveren çekiciliğinin artması, büyüme potansiyeli ve şirket değerini yükseltmesi, özkaynağın güçlendirilmesi, halka arzlar ile elde edilebilecek kazanımlar arasında yer alıyor. Ayrıca halka arz; aile şirketlerinin denetime tabi olması sonucunda kurumsallaşma, hesap verebilirlik anlamında da katkı sağlıyor.”
Dr. Özgün, “Şirket yapısının kurumsallaşması, şirketin organizasyonunun güçlenmesi, başarısının ve sürekliliğinin kurucu ortak grubundan veya aileden bağımsızlaşması önemli. Halka arzla kurumsallaşma sürecini hızlandıran aile şirketleri, uzun ömürlü işletmeye yolunda ilerlerler” dedi.
TÜRKİYE’NİN HALKA ARZLA BÜYÜYEN ŞİRKETLERİ
Türkiye’de halka arz olan en büyük aile şirketleri, ülke ekonomisinde önemli bir yere sahip. Bu şirketler, genellikle köklü geçmişe sahip olup, çeşitli sektörlerde faaliyet gösteriyor. İşte Borsa İstanbul’da işlem gören en büyük 20 aile şirketi:
1 Koç Holding
2 Sabancı Holding
3 Doğuş Holding
4 Eczacıbaşı Holding
5 Alarko Holding
6 Enka İnşaat
7 Sütaş
8 Ülker Bisküvi (Yıldız Hol.)
9 Çalık Holding
10 Zorlu Holding
11 Doğan Holding
12 Fiba Holding
13 Akfen Holding
14 Borusan Holding
15 Anadolu Grubu
16 Kibar Holding
17 Turkven (MB Holding)
18 Sanko Holding
19 Limak Holding
20 Ciner Grubu
Kaynak: BIST
HALKA ARZ OLAN ŞİRKETLER KAÇINCI KUŞAK?
2022’de 40 şirket halka arz olurken, 2023’te 54 şirketin halka arzı gerçekleşti. Şirketlerin kuşaklara göre dağılımı ise şöyle:
2022 2023
1. kuşak 17 28
2. kuşak 15 19
3. kuşak 8 7
Kaynak: Foreks
