Afet iletişiminde yeni yöntemler

Yıkılan binalardaki baz istasyonlarının yerine mobil istasyonlar, kapsama alanının yetersiz kaldığı bölgelerde ise İHA ve uydu destekli iletişim devreye girdi. Geçici barınma merkezlerinde de fibere dayalı iletişim terminalleri ve Wi-Fi imkanı, afetzedelerin ihtiyacını karşılıyor.

HABER: OSMAN KUVVET

Afetlerin ardından iletişimde sürekliliğin önemi bir kez daha gözler önüne serildi. Kahramanmaraş merkezli depremlerde baz istasyonlarının birçoğu, yıkılan binalarla birlikte enkaz altında kaldı, elektrik hatlarındaki hasarla birlikte bölgede iletişim ağı büyük darbe aldı. Yıkımın şehir merkezlerinde yoğunlaşması da iletişim kesintisinden etkilenen kişi sayısını artırdı. 11 ildeki haberleşme problemini çözmek için birçok adım bir arada atıldı. 

BAZ İSTASYONLARI

GSM iletişiminde yaşanan problemlerin giderilmesi için deprem bölgesine süratle mobil baz istasyonları gönderildi. Ayrıca hasar gören sabit istasyonların tamiri için de ekipler sevk edildi. Turkcell, Türk Telekom ve Vodafone tarafından yapılan ortak açıklamaya göre, bölgede 8 bin 900 baz istasyonu bulunuyordu. Deprem anında zarar gören 2 bin 451 baz istasyonundan 1400’den fazlası onarılarak hizmete alındı. Böylece bölgedeki istasyonların yüzde 90’ı hizmet verir duruma getirildi. Ayrıca istasyonların enerji ihtiyacı için bölgeye 3 bin 500’den fazla jeneratör ulaştırıldı. 

UYDU DESTEĞİ

Depremin ilk haftasında iletişimde yaşanan problemlerin devam etmesi üzerine insansız hava araçları devreye alındı. Aksungur İHA, bölgede baz istasyonu olarak hizmet verdi. 

Bu arada kırsal kesime yönelik Evrensel Hizmet Projeleri için kurulan römork baz istasyonları da deprem sonrası bölgeye gönderildi. ‘RAN sharing’ veya aktif şebeke paylaşımı olarak bilinen yöntemle çalışan baz istasyonları, direkt uyduya bağlanıyor. 2022 yılında hizmete başlayan Türksat 5B uydusu, Ka-bant teknolojisi ile evrensel mobil istasyonlarına yüksek hızlı internet altyapısı sağlıyor. 

ÇADIR KENTE TERMİNAL

Türksat, ilk günden itibaren arama-kurtarma ekiplerinin ihtiyaçlarına yoğunlaşırken, barınma alanları da mobil, VSAT ve fiber internetle donatıldı. İlk iki haftada, deprem bölgesindeki 46 konteyner kentten 7’sinde fiber altyapı kurulurken, onlarca sahada keşif ve çalışmalar başlatıldı. Ayrıca 65 çadır kentten 43’ünde fiber altyapı kurulumu tamamlandı. Bunların 19’unda Türk Telekom Wi-Fi kuruldu. Diğer çadır kentlerde de keşif ve imalat çalışmaları tamamlanıyor. 

ORTAK BAZ İSTASYONU

Radyo Erişim Ağı Paylaşımı (Radio Access Network Sharing) adlı teknolojiyle bir operatörün sinyallerinin diğer operatörlerin istasyonlarından yayılması mümkün. Bu da afet anında ortak hizmetle iletişim imkânı alternatiflerinden birini oluşturuyor. 

4 KATMANLI ÇÖZÜM

AFAD, afet anında 81 ildeki Afet ve Acil Durum Yönetimi Merkezi (AADYM) ve kurumlar arasında haberleşmenin sağlanması için Kesintisiz ve Güvenli Haberleşme Sistemi’ni (KGHS) kurdu. Sistemin, telsiz altyapısı 2014 yılında, fiber optik ve GSM iletişim ortamlarını içeren IP/MPLS altyapısı 2016 yılında tamamlandı. 81 ilde kullanılan sistemin uydu ayağı için 77 adet Ku band uydu terminali AADYM yerleşkesinde kuruldu. AFAD’daki HUB sistemi ile merkez ile ofisler arasında uydu sistemleri üzerinden haberleşme de sağlanıyor.

İSTANBUL’DA DENİZ AVANTAJ SAĞLIYOR

Olası İstanbul depreminde haberleşmenin ayakta kalması için alternatif çözümlere ihtiyaç duyuluyor. İstanbul’da deniz geçişi (boğaz) olmasının kıyı semtlerinde iletişim için avantaj sağladığı belirtiliyor. İstanbul’da Jandarma, Emniyet, Sağlık Bakanlığı gibi kurumların kendi iletişim sistemleri ve anten kuleleri bulunuyor. Mobil operatörlerinkinden daha yüksek olan bu kulelerdeki frekanslar daha düşük. Frekans düştükçe kapsama alanı artıyor, ancak aynı anda hizmet sunulan kişi sayısı azalıyor. Kamu iletişiminde sınırlı sayıda insana hizmet sağlamak gerektiğinden birbirinden çok daha uzak baz istasyonları yeterli oluyor. Birbirine uzak olan kuleler, felaketten etkilenen alandan da uzakta kalacağı için iletişim kesintisinin daha az olacağı öngörülüyor. 

JAPONYA’DAKİ SİSTEM 112’YE ÖRNEK OLDU

Japonya’da, 2003 Sendai ve 2011 Tohoku depremi sırasında Afet Acil Durum Mesajı Arama Servisi kullanıldı. Bu servisle GSM operatörleri ve karasal hat hizmeti veren operatörler, haberleşmeyi tek bir hat ve numara üzerinden sağlıyor. Kurtarma ekipleri ve kurumlar acil iletişimi buradan sağlarken, vatandaşlar için de ‘sıralı’ hizmet verilebiliyor. Afetzedelerle diğer bölgelerdeki yakınlarının kısa sesli mesajları sistem tarafından alınıyor, sistem bu mesajları bir yığılmaya meydan vermeden sıralı olarak iletiyor. Böylece yoğun trafik sebebiyle sistemin çökmesi önleniyor. 2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı kapsamında, afet ve acil durumlarda haberleşme ihtiyacı resmi raporlarda yer aldı. 2020 yılındaki raporda, acil durumda devreye alınacak bir sistem için mobil operatörlerle çalışıldığı kaydedildi. Nihayetinde Japonya’daki sistem örnek alınarak, 112 acil durum numarası hizmete girdi. Afet ve acil durumda ilgili kurumlar gerekli bilgilendirmeyi AFAD ve GSM operatörleri üzerinden ilgili bölgedeki vatandaşların cep telefonlarına 112 vasıtasıyla mesaj gönderebiliyor.

27 Şubat 2023 Pazartesi