800 milyar dolarlık Körfez bölgesine ihracat Irak’la hızlanacak

Türkiye ve Irak’ın birlikte gerçekleştireceği Kalkınma Yolu Projesi, Avrupa ile Asya’nın ticaretinde yeni bir rota sunacak. Kalkınma Yolu, Süveyş Kanalı’ndan geçen Güney Koridor’a kıyasla nakliye süresini de 10 gün kısaltacak.

Yeni ticaret rotası, küresel ticarette alternatif yol olmasının yanında Türkiye’nin 800 milyar dolarlık Körfez ülkeleri pazarına ihracatını hem hızlandıracak hem de artıracak. Türkiye’nin üçüncü büyük ihracat pazarı Irak ile de yeni bir dönem başlıyor.

HABER: ŞEREF KILIÇLI

Ticaret koridorlarındaki gelişmeler, 2024 yılında da küresel ticareti doğrudan etkilemeye devam ediyor. Uluslararası Para Fonu (IMF), Kızıldeniz’deki saldırılar nedeniyle Süveyş Kanalı’ndaki ticaret hacminin yılın ilk iki ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 50 azaldığını açıkladı. IMF, ayrıca Ümit Burnu’ndaki ticaret hacminin ise aynı dönemde yüzde 74 arttığının tahmin edildiğine de dikkat çekti. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) ise yılın ilk çeyreğinde günlük küresel petrol talebinin 1 milyon 700 bin varil arttığını duyurdu. Petrol talebindeki yükselişte, Kızıldeniz’deki riskten kaçınmak için gemilerin Ümit Burnu’na yönlendirilmesinin yakıt tüketimini artırmasının da etkili olduğu belirtildi.

IRAK’TAKİ YATIRIM

Nakliyelerin Ümit Burnu’ndan bugün yaklaşık 45 günde, Kızıldeniz’den 35 günde yapılması, yeni rota oluşturulması projelerini de güçlendiriyor. Türkiye ile Irak arasındaki Kalkınma Yolu Projesi gerçekleştirilirse bu süre 25 güne inecek. Projenin Irak tarafında, Basra Körfezi’ndeki Büyük Fav Limanı, 1200 kilometrelik demiryolu ve otoyolla Ovaköy üzerinden Türkiye’ye bağlanacak. Orta Doğu’nun en büyük limanı olması hedeflenen ve 2025’te tamamlanması planlanan Büyük Fav Limanı’nı Türkiye sınırına bağlayacak 1200 kilometre uzunluğundaki demiryolu ve otoyolların 17 milyar dolara mal olması öngörülüyor. Büyük Fav Limanı’ndan Türkiye sınırına ulaşacak Kalkınma Yolu Projesi, Çin’in İpek Yolu doğrudan Irak’tan geçmediği için muhtemel çatışma ve savaş durumlarında yine alternatif güzergâhlardan biri. Ayrıca, Eylül 2023’teki G20 zirvesinde gündeme getirilen Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru (IMEC) projesine göre daha fizibıl olduğu da kaydediliyor.

DİPLOMASİ TRAFİĞİ ARTIYOR

Kalkınma Yolu Projesi’ndeki son durum hakkında Irak Ulaştırma Bakanı Rezzak Muheybes es-Sadavi, Türkiye ziyaretinde şu açıklamayı yapmıştı: “Kalkınma Yolu Projesi’nde Büyük Fav Limanı yüzde 85, demiryolları yüzde 55, otoyollar ise yüzde 35 tamamlanmış durumda. Mali ve ekonomik konular devam ediyor. Etüt çalışmalarımız da sürüyor. İki ülkenin bu projeyle ilgili ofisler açması noktasında anlaştık. Ayrıca, demiryolu ve limanlar konusunda Türk firmalarıyla görüşeceğiz, firmaların tecrübelerinden yararlanmak isteriz.” Sadavi’nin Türkiye ziyaretinin ardından bir başka önemli gelişme de Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ve MİT Başkanı İbrahim Kalın’ın terörle mücadelede işbirliği görüşmeleri için 14 Mart’ta Irak’a gitmesiyle yaşandı. Terör tehdidine karşı iki ülkenin yapabileceği çalışmalar istişare edildi. Nisan ayında ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Irak’a gideceği duyuruldu. Öncelikli gündem maddeleri arasında Kalkınma Yolu da var.

TÜRKİYE’NİN İHRACATINDA ÜÇÜNCÜ

Irak, aynı zamanda Türkiye’nin dış ticaretinde önemli bir ihracat pazarı. Nitekim geçtiğimiz yıl Türkiye, 255 milyar 777 milyon dolar değerinde mal ihracatı gerçekleştirirken, Irak ilk beş ülke arasında yer aldı. Dış ticaret verilerine göre, ilk sırada 21 milyar 92 milyon dolarla Almanya bulunuyor. Almanya’yı, 14 milyar 826 milyon dolarla ABD, 12 milyar 786 milyon dolarla Irak, 12 milyar 468 milyon dolarla Birleşik Krallık ve 12 milyar 381 milyon dolarla İtalya izledi. Irak’ın Türkiye ihracatından aldığı pay ise 2023’te yüzde 5 seviyesinde gerçekleşti. Irak’a ihracatın 2004 yılındaki 1.8 milyar dolar seviyesinden 12.7 milyar dolar seviyesine gelmesinin ilerisi için de anlam taşıdığı kaydediliyor. Irak, sadece mal ihracatçıları için değil, hizmet ihracatçıları için de önemli bir pazar. 

Türk müteahhitlik firmaları tarafından Irak’ta bugüne kadar 34 milyar dolar değerinde 1100 proje üstlenildi. Bu rakam Irak’ı, Türk firmaları tarafından dünyada en fazla proje üstlenilen 3. ülke konumuna getirdi.

PAZAR GENİŞLEYECEK

Kalkınma Yolu Projesi’nin Türkiye’ye önemli bir artısı da ters rota olarak kullanma imkânı olacak. Yani Türkiye’nin Körfez ülkeleri ile birlikte Basra Körfezi’nin karşı kıyısındaki ülkelere de ihracatı kolaylaşacak. Projeye; Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Katar ve Suudi Arabistan’ın da destek vermesi yine önemli bir avantaj. Rota’yı güçlendirecek bir başka adım da Suudi Arabistan’daki Arar Sınır Kapısı’nın aktifleştirilmesi olacak. Bu kapsamda Türkiye ile Suudi Arabistan arasında görüşmeler yapıldığı kaydedildi. Türkiye, 

2023 yılında Birleşik Arap Emirlikleri’ne 8 milyar 593 milyon dolar, Suudi Arabistan’a 2 milyar 620 milyon dolar, Katar’a 791 milyon dolar değerinde ihracat gerçekleştirdi. Kalkınma Yolu Projesi, diğer Körfez ülkeleri; Kuveyt, Umman, Bahreyn de dahil edildiğinde Türkiye’nin bölgeye yıllık yaklaşık 26 milyar dolarlık mevcut ihracatının artmasını sağlayacak. Ayrıca Türkiye’nin yaklaşık 800 milyar dolarlık Körfez pazarına ihracatını da hızlandıracak.

GÜVENLİK TİCARETİ DE SAĞLAYACAK

Irak’tan sonra Kalkınma Yolu Projesi’nden en çok istifade edecek ülkenin Türkiye olduğunu belirten Uluslararası İlişkiler Uzmanı Doç. Dr. İbrahim Karataş, İstanbul Ticaret’e şu değerlendirmelerde bulundu: “Kalkınma Yolu’na Türkiye’nin de projesi diyebiliriz. Avrupa ile Uzak Doğu ülkeleri arasında alternatif transit güzergah olmasının birçok faydası var. Ancak ters rota yani Türkiye’den Körfez’e düşünüldüğünde, Irak ve diğer Körfez ülkelerine daha çok ihracat yapabilme ve mallarını daha hızlı taşıyabilme imkanını sağlayacak. Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru (IMEC) projesi, Kalkınma Yolu gibi pratik bir rota değil. Bu sebeple, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri de Kalkınma Yolu’ndan istifade edecektir. Burada İran faktörü de dikkate alınmalı. Terör engelinin kaldırılması konusu da proje için önemli. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ve MİT Başkanı İbrahim Kalın’ın Irak ziyaretine bu yönüyle bakmak gerekiyor. Çünkü ticaret güvenliği, güvenlik de ticareti temin edecek. Irak yönetimi de PKK’nın Irak’tan çıkarılmasının Kalkınma Yolu için gerekli olduğunun farkında diyebiliriz.” 

İLERİDE GÜMRÜK BİRLİĞİ MÜMKÜN MÜ?

Bölgesel istikrarın sağlanmasının ekonomi için de önemli olduğunu belirten Doç. Dr. İbrahim Karataş, “Mesela Rusya-Ukrayna savaşından sonra bir istikrarsızlık oluştu. Avrupa ekonomisinin lokomotifi Almanya, 2023’te yüzde 0.3 küçüldü. Irak, petrol rezervlerinde dünyanın ilk beş ülkesi arasında. Ancak bölgede yaşanılan istikrarsızlık sebebiyle bu zenginliğinden diğer Körfez ülkeleri gibi faydalanamadı. Irak, Kalkınma Yolu Projesi ile bir iradeyi ortaya koyuyor. Devam edilirse, hem istikrarı sağlayacak hem de Irak’ı bir şekilde terörle mücadeleye sevk edecek. Süreç başarı ile neticelenirse elbette ki bunun ekonomik meyvelerini toplayacak. Olumlu netice, daha büyük neticelere de vesile olabilir. İleride, Kalkınma Yolu’nun katılımcıları arasında gümrük birliği gibi bir işbirliği neden olmasın?” diye konuştu. Türkiye’nin ulaştırma altyapısının da bu süreçte avantaj sağladığına dikkat çeken Doç. Dr. İbrahim Karataş, “Körfez ülkelerinin Türkiye dışında Avrupa ile karasal bir bağlantısı yok. Ulaşım altyapısının daha ileriye gitmesi için atılan her adım önemli. Bu noktada dikkat çekmek istediğim bir husus var. Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün demiryolu bağlantısının ivedilikle gerçekleştirilmesi ve yük trenlerine bekleme olmadan geçişin sağlanması gerekiyor” dedi. 

ULAŞTIRMA BAKANLIKLARI KARŞILIKLI OFİS AÇIYOR

Türkiye ile Irak arasında ulaştırma alanındaki işbirliğini daha ileri seviyeye taşımak ve Kalkınma Yolu Projesi’nin takibi için iki ülke arasında karşılıklı ofis açılacak. Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Kalkınma Yolu Projesi kapsamında yürüttüğü çalışmalarla ülkeden geçen 2 bin 88 kilometrelik demiryolu bağlantısı için 615 kilometrelik yeni hat, 1912 kilometrelik karayolu koridoru için ise 320 kilometrelik yeni otoyol yatırımı planladı. Planlanan demiryolu ağları Gaziantep-Ovaköy arasında bulunuyor. 

Bu demiryolu için 5.8 milyar dolarlık yatırım yapılacak. Şanlıurfa-Ovaköy arasında planlanan otoyolun yatırım tutarı ise 2 milyar dolar olarak öngörülüyor.

25 Mart 2024 Pazartesi