60 milyar dolarlık ekosisteme davet

Global çapta 2 milyar dolarlık geleneksel bor pazarından yüzde 60 pay alan Türkiye, artık sınıf atlıyor. Tonu 150 dolar olan bor cevherinin yanı sıra tonu 45 bin dolar olan bor karbür üretecek Türkiye, böylece klasik bor pazarından, 60 milyar dolarlık pazarın kapısını açtı.

Bordaki bu atakla, ürün geliştirmek ve satış gelirini artırmak isteyen firmalar için yeni fırsatlar doğdu. Eti Maden ve TRBOR Bor Teknolojileri, KOBİ’leri, 60 milyar dolarlık ekosistemden pay almaya davet ediyor. Kurumların kapısı, bor fırsatlarını tanımak isteyenlere açık.

HABER: ADEM ORHUN

Türkiye, yüksek teknoloji temelli dönüşüm hedefi kapsamında önemli bir aşama olan bor karbür tesisini faaliyete geçirdi. 2019’da temeli atılan Bandırma Bor Karbür Üretim Tesisi önceki hafta açıldı. Böylece tonu 120-150 dolar fiyatla satılabilen bor cevherinin yanı sıra tonu 35-45 bin dolar olan bir uç ürün artık yurt içinde üretilebilecek. Başta savunma sanayi olmak üzere birçok sektörde kullanılabilen bu ürün sayesinde kritik parçaların mukavemeti yerli imkanlarla sağlanacak. Ayrıca onlarca sektörde ürün geliştirecek ve inovasyon yapacak firmalara da katma değeri artırma imkanı oluşacak.

Küresel ölçekte şimdiye kadar savunma sanayinin haricinde seramik ve cam sanayinde kullanılan bor pazarı genişliyor. Bilinen bor madeni rezervinin yüzde 73’üne sahip olan Türkiye, bor satışında pazarın yüzde 60’ını elinde tutuyor.

300 KAT ARTACAK

Geleneksel bor pazarının yanı sıra bor karbür üretimi sayesinde Türkiye’nin bor madeni katma değeri 300 kat artacak. Çünkü kullanım alanına göre borda 2 bin kata kadar değer artışı sağlanması mümkün. Yeni uç ürünlerle birlikte onlarca sektörde bilinen veya potansiyel birçok üründe çok yüksek katma değere ulaşılabiliyor. Bu şekilde de Türk endüstrisi, borun kullanıldığı 60 milyar dolarlık daha geniş bir pazarın kapısını aralamış oldu. 

EKOSİSTEMİN UÇ BEYİ 

Global klasik bor pazarı 4 milyon ton, değer olarak 2 milyar dolarlık bir pazar. Eti Maden Genel Müdürü Serkan Keleşer, Bandırma’daki tesisin açılışında yaptığı konuşması, ‘bor ekosistemi’nde uç ürün ve yüksek teknolojili ürünlerle nereye gidildiği hakkında resmi ortaya koydu. 

Keleşer, konuşmasında şunları söyledi: “2022 yılında Eti Maden, bu pazardan 2.67 milyon ton bor satışı yaparak 1.32 milyar dolar aldı. Yani yüzde 63 pazar payına sahip olduk. Ama bor karbürün ilgili sektörlerdeki pazarı 60 milyar dolar. Artık Türkiyemiz böyle bir pazara açılıyor. Biz bor karbür üretip satacağız. Bor karbür son ürünlerini de yurt dışı firmalar üretiyor, artık yerli firmaların üretimiyle de gerçekleşecek.” 

TAKIM TEZGAHI ÖRNEĞİ

Takım tezgahı ucundan örnek veren Keleşer, şu bilgileri paylaştı: “Bu 1.25 gramlık uç, 1.5 dolar. Yani tonu 1.2 milyon dolar. Bor madenini 120-15 dolara, oradan ara ürünle 1200 dolara, bor karbür tozunu 35-45 bin dolara satmak mümkün. Takım tezgahı ucunda ise 1.2 milyon dolara geliyorsunuz. Biz o 2 milyar dolarlık bor klasik pazarından daha yüksek katma değerli, uç ürünlü bor seramik pazarına yöneldik. Bu pazarın büyüklüğü ise 60 milyar dolar.”

TEKNOLOJİ ŞİRKETİ

Bandırma’daki bor karbür üretim tesisinin temelinin atıldığı yıl, bor içerikli malzemenin üretimi, alım satımı ile bu amaca yönelik araştırma-geliştirme yapmak amacıyla TRBOR Bor Teknolojileri Anonim Şirketi kurulmuştu. Merkezi Teknopark İstanbul’da bulunan şirketin Genel Müdürü Yaşar Taşkın, sektörler için borun kullanım alanlarını İstanbul Ticaret’e anlattı. 

Bor karbür üzerine çalıştıklarını belirten Taşkın, “Şirketin kuruluş amacı savunma sanayi için bu alanda ihtiyaç duyulanları sağlamak. Serbest piyasada da potansiyel kullanıcılar var. Ancak bunların çoğu yurt dışında. Örneğin Tuzla’da kumlama nozulü satan şirket var, Gebze’de kesici uçları satanlar bulunuyor. Ancak çok daha fazla şirketin borlu ürün kullanarak katma değeri artırması mümkün” dedi. 

YÜKSEK SICAKLIK

Çok yüksek sıcaklığın mevcudiyeti halinde bor karbürün önemli bir çözüm ortağı olduğunu söyleyen Taşkın, şu örnekleri verdi: “Çelik 1450 derecede eriyor, çelikten 500-600 derece daha yüksekte fonksiyon görüyor. Döküm ve metal işleme sektöründeki üretim araçları için de çözüm olabilecek bir malzeme. Bor karbürden yapılan araçlar daha uzun ömürlü oluyor, bakım maliyetleri ise daha düşük oluyor. Benzer şekilde zımpara ve aşındırıcılarda kullanılabiliyor. Daha yüksek sertlik istendiğinde bor karbürlü zımpara yapılabilir. Bunun gibi bileme taşlarını da söyleyebiliriz. 

Bor karbürün diğer bir özelliği yoğunluk. Yoğunluğu çeliğin üçte biri. Dolayısıyla hafifliğin önemli olduğu yerlerde de bor karbür kullanılıyor. Zırhlı araçlar ve personel koruma kıyafetleri bu açıdan kullanım alanları.” 

TANIYIN KULLANIN

TRBOR Bor Teknolojileri Genel Müdürü Yaşar Taşkın,  “Bu ürünün kullanımının teşvik edilmesi iş dünyası için de faydalı. Çalışma alanı ileri malzeme olan firmalara bor karbürü daha yoğun tanıtmak istiyoruz. Bu ürünü tanımak ve kullanmak isteyenlere kapımız açık. İş dünyasının da bu yönde dikkatini çekmek istiyoruz” dedi. 

BOR KARBÜRÜN KULLANILDIĞI BAZI ALANLAR

Savunma sanayi ürünleri

Nükleer tesisler 

Otomotiv endüstrisi

Yapı malzemeleri

Metalürji

Mekanik parçalar 

Koruyucu kıyafetler

Yalıtım malzemeleri

Yenilenebilir enerji 

Takım tezgahı ucu

Tarım

Temizlik

YENİ İNOVASYON ANLAYIŞI

Bandırma’daki tesisin dört yıl önceki temel atma töreninde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’in açıklamaları da ‘bor ekosistemi’nde hedefi ortaya koymuştu. Dönmez konuşmasında, “Ne kadar rezerve sahip olduğunuz çok önemli değil. Günün sonunda bu kaynakları işleyerek artı değer haline getirecek bir altyapıya sahip miyiz değil miyiz, bu önemli... Bu yüzden madenlerde katma değerli uç ürün üretmeye önem veriyoruz. Yoksa 1 birime sattığınız madenler dışarıda işlenir, bin katına almak zorunda kalırsınız. Biz artık bu defteri kapatıyoruz” demişti. 

“Borda yeni inovasyon anlayışımızı, bora dayalı sektörlerde stratejik işbirlikleri geliştirmek olarak belirledik” diyen Dönmez, hedefi şöyle özetlemişti: “Bizim için gelişmeye ve büyümeye açık bir alan. Bor pazarında açık ara liderliğimizi teknolojiyle pekiştireceğiz.” 

Bor karbür üretimiyle sözü edilen bu hedefte kritik aşama geçilmiş oldu. Bandırma’daki tesiste kazanılacak tecrübeyle Kütahya’da da yeni bir bor karbür üretim tesisi kurulacak ve Türkiye’nin ileri malzeme kullanımıyla inovasyon konusunda eli daha da kuvvetlenecek. 

AKADEMİDEN REEL SEKTÖRE

Bor ve bor ürünleri akademik çalışma alanlarının başında geliyor. Bu çalışmaların sonuçları da ileri malzemeli ürünlerle eşyalara, yapılara ve günlük hayata giriyor. Bor ve bileşikleriyle ilgili araştırmalar yapılan Koç Üniversitesi Bor Araştırma Merkezi’nin kurucuları arasında bulunan 

Buğra Çiçek de bu akademisyenlerden biri. 2019 yılında Buğra Çiçek’in Yıldız Teknik Üniversitesi’ndeki ‘Düşük Sıcaklıkta Polimerik Başlangıç Malzemeleri İle Bor Karbür Üretimi’ başlıklı Savunma Sanayii Başkanlığı projesi, 450 bin TL bütçe ile destek almaya hak kazanmıştı. Akademisyenler ve Ar-Ge ekipleri için örnek olacak çalışmaları arasında ‘Boraks Atıklarının Seramik Sektöründe Değerlendirilmesi’, ‘Cam-Seramik Kaplamalar’, ‘Aşınmaya Dayanıklı Kaplamalar’, ‘Çelik Yüzeyler İçin Biyokütle Bazlı Borosilikat Cam Kaplamalar’ yer alıyor. 

27 Mart 2023 Pazartesi