4 bin 316 tarihi eser yurda döndü

HABER: SÜMEYRA YARIŞ TOPAL

Dünya turizm pastasında 39.9 milyon turist sayısı ile 6. sırayı alan Türkiye’de, turizmin en hareketli olduğu alanlardan biri de tarih ve kültür turizmi. Topraklarında milyonlarca tarihi eser barındıran Türkiye’de, bu eserlerin bazıları çeşitli dönemlerde yasa dışı yollarla ülke dışına çıkarılmış. Özellikle son 14 yılda yurt dışına kaçırılan eserlerin iadesi konusunda ‘diplomasi hafiyeliği’ yapan Türkiye, bu çabalarının sonucunu almaya devam ediyor.

Son verilere göre Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yürüttüğü çalışmalarla 4 bin 316 tarihi eser, doğduğu topraklara geri döndü.

Türkiye’den kaçırılan eserlerin kimi dünya genelinde farklı müzelerde sergilenirken, kimi de ülkelerin müze depolarında tutuluyor. Bazı ülkelerin müze depolarının ve özel koleksiyonlarının erişilebilir olmaması nedeniyle yurt dışında Türkiye’ye ait kaç tarihi eser olduğu bilinmiyor. Gelen ihbarlar ve çeşitli araştırmalar neticesinde Türkiye’ye ait olduğu tespit edilen eserler için iade çalışmalarına başlayan Kültür ve Turizm Bakanlığı, en fazla Sırbistan’dan kaçak tarihi eser geri dönüşümü sağladı. Sırbistan’dan günümüze kadar bin 865 kaçak tarihi eser geri alındı. Öte yandan, Almanya’dan bin 242 tarihi eser ana vatanına geri döndürüldü. Bugüne kadar ABD’den 15, İsviçre’den 408, Fransa’dan ise 19 tarihi eserin iadesi sağlandı.

İLK YIL 1980

Türkiye’nin diplomatik çalışmaları ilk olarak 1980 yılında sonuç verdi. 1976 yılında Aphrodisias örenyeri müze deposundan çalınan sekiz eserin altısı ABD’de bulundu. Dört yıllık diplomasi mücadelesinin ardından 1980 yılında Türkiye’ye getirilen eserler halen Aphrodisias Müzesi’nde sergileniyor. Kaçak eserlerden vatanına en son dönen eser ise 15 Ocak 2018 tarihinde Fransa’dan iadesi sağlanan bronz dağ keçisi heykeli oldu. Dağ keçisi heykeli Erzurum Müzesi’nde sergileniyor.

Diplomatik iade çalışmaları eski yıllara dayansa da Bakanlığın çalışmaları 2004 yılında daha kurumsal bir hal aldı. 14 yıllık süreç içerisinde en fazla iade sağlanan yıl 2011 oldu. Söz konusu yılda bin 885 tarihi eser Türkiye’ye döndürüldü. Geçtiğimiz yıl 44, 2018’de ise iki eser öz vatanına geri kazandırıldı.
Söz konusu tarihi eserler birbirinden farklı dönemlere ait. Kaçırılan eserlerin arasında II. Abdülhamid’e ait özel eşyalar da bulunuyor. Padişaha ait 18 özel eşya, 2005 yılında yapılan çalışmalar sonucu Fransa’dan getirildi.

MEZAR TAŞLARI BİLE ÇALINDI

Türkiye’den kaçırılan eserler arasında birbirinden farklı değerli parçalar yer alıyor. Öyle ki, çeşitli dönemlerde kaçakçılar mezar taşlarını bile yurt dışına kaçırmış. 18. yüzyıla ait dört mezar taşı, diplomatik girişimler sonucunda İngiltere’de bir müzayededen son anda kurtarılarak Türkiye’ye getirildi.

BİTPAZARINDA BULUNDU

Çalınan eserlerin bazıları pazarlarda satılırken ele geçiriliyor. Buna en ilginç örnek de; Almanya’da ele geçirilen tarihi eserler gösterilebilir. Anadolu kökenli Grek, Roma ve Bizans dönemine ait 716 sikke ile madeni süs eşyaları, mücevherler, haçlar ve mızrak uçlarından oluşan toplam bin 182 eser Bremen bitpazarından ülkeye getirildi.

82 YILLIK AYRILIK

Çalınan eserlerin iadesi için kimi zaman uzun yıllara dayanan diplomatik bir süreç başlıyor. Boğazköy’de Osmanlı-Alman ortaklığında 1905 yılında başlayan kazılarda ortaya çıkarılan ve incelenmek üzere Berlin’e götürülen Boğazköy tabletlerinin iadesi için 82 yıl beklendi. Yıllar içinde kısım kısım iadesi sağlanan tabletlerin tamamı 1987 yılında Türkiye’ye geri kazandırıldı.

YORGUNDU DİNLENDİ

İadesi sağlanan eserlerden Yorgun Herakles heykeli de dikkat çekenler arasında bulunuyor. Perge Örenyeri’nden 1980 yılında üst yarısı kaçırılan heykel, 31 yıllık diplomasi sonucunda vatanına kavuştu.
2011 yılında geri getirilen heykel, Antalya Müzesi’nde sergileniyor.

BULUNAMAYANLAR VERİ TABANINDA

Kültür ve Turizm Bakanlığı, çalınan veya kaybolan eserlerle ilgili çalışmalarına oluşturduğu veri tabanı ile dikkat çekiyor. Bakanlık çeşitli dönemlerde kaybolan eserlere de veri tabanında yer vererek bu eserleri bulanların Bakanlığa ulaşmasını sağlıyor. Ayrıca dış ülkelerde kaybolan tarihi eserler de sergilenerek olası bir kaçakçılığın önüne geçilmeye çalışılıyor.

16 Ekim 2018 Salı

Etiketler : Gündem