20 milyar ton kömürden temiz enerji mümkün

Kömürü doğalgaza dönüştürmek için harekete geçildi. Türkiye’de mevcut 20 milyar ton kömürden ‘yerinde gazlaştırma’ yöntemiyle temiz enerji elde edilerek, ekonomiye büyük katkı sağlanacak. Bu dönüşümle kömürden; doğalgaz, etan, karbonmonoksit, propan gibi kalorifik gazlar da elde edilecek.

İthalatın önemli bir bölümünü oluşturan enerjide yerlileşme çalışmaları devam ediyor. Ülke genelinde klasik madencilikle çıkarılma ihtimali bulunmayan yaklaşık 20 milyar ton rezervli kömürün ‘yer altında’ yakılarak; temiz enerji kaynakları doğalgaz ve hidrojene dönüştürülmesi için düğmeye basıldı. 

Bu yöntemle ekonomik getirisi yüksek sentez gazların üretimi de mümkün olabilecek. Yükseköğretim Kurulu (YÖK) ve Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) işbirliğindeki Enerji Akademi Programı kapsamında jeolojik zorluklar nedeniyle madencilik yapılamayan linyitlerin ekonomik değeri yüksek gazlara dönüştürme çalışmaları, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Laboratuvarlarında sürüyor. 

SAHALAR GENİŞLEYECEK

Kömürlerin Yeraltı Gazlaştırma Potansiyelinin Araştırılması Projesi’nin yürütücüsü İTÜ Maden Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Abdullah Fişne, dünyada giderek yaygınlaşan ‘kömürü yerinde gazlaştırma’ yönteminin, klasik madencilikle üretilemeyecek durumdaki kömürlerin yer üstünden sondajlar açılarak, yer altındayken yakılması prensibine dayandığını anlattı. Doç. Fişne, “Trakya havzasıyla başlayıp Afyonkarahisar’daki kömür yatakları ile devam edeceğiz. Bu teknik, başka diğer sahalara da uygulanabilecek. Projenin hayata geçirilme olasılığını çok yüksek görüyoruz” dedi.

DIŞA BAĞIMLILIK AZALACAK

Karadeniz gazından sonra Türkiye’nin enerjide dışa bağımlılığını azaltacak yeni bir projeyi başlatmanın heyecanını yaşadıklarını belirten Doç. Dr. Fişne, şunları söyledi: “Kömürden başta doğalgaz elde edeceğiz. Bu doğalgazın içinde başta metan ve hidrojen olmak üzere etan, karbonmonoksit, propan gibi kalorifik değeri olan gazlar elde edilmesini hedefliyoruz. Türkiye’de yaklaşık 20 milyar tonluk linyit kömürü rezervinden yılda ortalama 80-100 milyon ton üretim yapılabilecek. 20 milyar tonluk kaynağımızdan, yerinde gazlaştırma projesi hayata geçtiğinde ekonomiye büyük katkı sağlanacak. Projemiz başarı ile neticelenip ilk gaz üretimini gerçekleştirdiğimizde Karadeniz gazında yaşadığımız sevincin bir benzerini ülkemize yaşatmak istiyoruz.”

PETROL VE GAZ KUYULARI

4 yıl önce kömürü yer altında gazlaştırma teknolojisi geliştirmeye başladıklarını vurgulayan İTÜ Petrol ve Doğal Gaz Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Murat Çınar da şu bilgiyi verdi: “Kömürü oksijenle reaksiyona sokup kısmi olarak yanmasını sağlıyoruz. Bu yanmanın ürünü olarak da sentez gazı dediğimiz gazlar ortaya çıkıyor. Bunlar elektrik üretimi için kullanılabileceği gibi farklı kimyasalların sentezlenmesi için de kullanılabilir. Burada sondaj yaparak petrol ve doğalgaz kuyularına benzer kuyular açılıyor. Bu kuyular aracılığıyla enjeksiyon gazı, kömür damarına enjekte ediliyor ve daha sonra burada bir kısmi yanma gerçekleştiriliyor.”

YENİ TEKNOLOJİLER

Bu teknolojide yer altına inilemeyen rezervler için yatay ve dikey kuyular açılacağını belirten Çınar, “Petrol ve doğalgaz alanında Türkiye büyüyor. Burada da Karadeniz gazındakine benzer sondaj teknolojileri kullanacağız. O nedenle maden ve petrol mühendisliği akademisyenleri beraber çalışıyoruz. Tamamen petrol ve doğalgaz sondaj teknolojisini kullanacağımız bir çalışmaya başlıyoruz. Yer altını görmeden, tamamen yer üstünde tasarlanacak ve hayata geçirilecek bir teknoloji olacak” diye konuştu.

PETROL TÜKETİMİ

Enerji ürünlerinin nihai kullanımında 2021’de petrol ürünleri yüzde 39.3 ile ilk sırayı aldı. Petrol ürünlerini sırasıyla yüzde 22.8 ile doğalgaz, yüzde 21.5 ile elektrik, yüzde 10 ile kömür ürünleri, yüzde 5.2 ile ısı ve yüzde 1.2 ile diğer ürünler takip etti. Hane halklarının amaca göre nihai enerji tüketimine bakıldığında, en büyük payı yüzde 47.1 ile su ısıtma dahil alan ısıtma/soğutma aldı. Bunu, yüzde 35.2 payla ulaştırma ve yüzde 17.7 payla aydınlatma, pişirme ve ev aletleri tüketimini kapsayan diğer tüketimler takip etti.

KARADENİZ GAZI SONDAJ YÖNTEMİ

Laboratuvarlarda yer altında uygulanacak sistemi yer üstü deneyleri ile gerçekleştirmeye başladıklarını anlatan Doç. Dr. Murat Çınar, şu bilgiyi verdi: “Yer altında da bir enjeksiyon kuyusu, bir üretim kuyusu olacak. Bir başka üretim kuyusunda gazımızı üreteceğiz ve daha sonra da gaz yukarıda artık ne yapılmak isteniyorsa buna göre ayrıştırma olacak. Biz bu prosesi geliştirip ülkemize kazandırmak, burada yetiştirdiğimiz öğrencilerle bu teknolojiyi ticari alana taşımak istiyoruz.” Çınar, bu teknoloji için yeni bir santral kurulması gerektiğini belirterek, “Elde edilen gaz, standart bir termik santrale gidecek bir gaz olmayacak. Buna göre bir santral tasarlanması gerekecek” diye konuştu.

08 Mayıs 2023 Pazartesi