Türkiye’de tarıma verilen destekler artıyor. Bu yıl için bütçeden tarıma ayrılan kaynak, 705.6 milyar liraya çıkarıldı. Tarımsal destek programları için 135 milyar lira, tarım yatırım ödenekleri için 166 milyar lira, tarımsal kredi sübvansiyonu, müdahale alımları, tarımsal KİT ve ihracat destekleri için de 204.6 milyar lira kaynak ayrıldı. Öte yandan, bütçede tarımsal sulama yatırımlarına öncelik verildi. Bu kapsamda tarımsal sulama yatırımı ödeneği, 2025 için bir önceki yıla göre yüzde 79.3 artışla 108.1 milyar liraya yükseltildi.
MODERN SULAMA
Bütçeden tarıma ayrılan payın artmasıyla orantılı olarak Türkiye genelinde 2028 sonunda 42 ilde 61 Organize Tarım Bölgesi’nin hayata geçirilmesi öngörülüyor. Aynı zamanda ‘Su Verimliliği Yönetim Sistemi’ de kuruldu. 25 havzada da ‘Taşkın Tehlike ve Risk Haritaları’ hazırlandı. Böylece modern sulama sistemi kullanım oranı yüzde 6’dan yüzde 35’e yükseldi.
2028 sonunda bu oranın yüzde 45’e ulaşması hedefleniyor. Öte yandan, Keban Barajı’nda ilk yüzer GES kuruldu ve enerji üretimine başladı. Bu GES’lerin sayısının artması için çalışmalar sürüyor. Bu çalışmalar neticesinde 2025’te 41 baraj, 6 HES, 11 gölet ve bent, 70 sulama tesisi, 15 içme suyu tesisi, 162 taşkın kontrol tesisi, 2 atık su tesisi olmak üzere 307 tesis ve 14 arazi, toplulaştırma projesi tamamlanarak hizmete alınacak.
ÇOK KIYMETLİ YATIRIMLAR
İstanbul Ticaret’e konuşan Avrasya Tarım Ekonomistleri Derneği Başkanı Prof. Dr. Zeki Bayramoğlu, sulamanın tarımsal verimliliği artırmada en önemli faktörlerden biri olduğunu vurguladı. Türkiye’de 23 milyon 200 bin hektar tarım arazisi olduğunu, bunun ancak 3’te 1’inin sulanabildiğini dile getiren Bayramoğlu, şu bilgiyi verdi: “2025’te 120 bin hektar alan ilk defa sulamaya açılacak. 20 bin hektarı aşkın alanda ise açık kanaldan kapalı sisteme geçilmiş olacak. Böylece 140 bin hektar alan modern sulama imkanlarına kavuşacak. Bunlar, tarım sektörü için çok kıymetli yatırımlar.”
YÜZDE 79 ARTIŞ
Bayramoğlu, Türkiye’de elde edilen ürünlerin 3’te 2’sinin sulanabilir alanlarda üretildiğini belirterek, şöyle konuştu: “Birim alanda verimliliği yükseltmek, gıda arz güvenliğini sağlamak için sulanabilir alanların artması çok önemli. Şu anda Türkiye tarımda kendine yetebilen nadir ülkelerden biri olmakla birlikte, sulanabilir alanların artmasıyla tarımsal üretim potansiyeli daha da yükselecek. Tarımsal ürünlerde daha çok ihracat yapılabilecek. Yüksek katma değerli ürün ve ihracat geliri elde etme olanağımız da potansiyelimiz de artacak. Tarımda gübrenin niteliği, çiftçinin bilgi düzeyi, teknoloji kullanımı, piyasa yapısı, pazar durumu gibi unsurların hepsi önemli olmakla birlikte sulama, en başında geliyor. Su bütün canlılar için vazgeçilmez, olmazsa olmaz. Dolayısıyla 2025’te sulama yatırım ödeneğinin yüzde 79 artması da çok önemli bir gelişme.”
DÜNYADA ÖRNEĞİ YOK
Zeki Bayramoğlu, enflasyonun kontrolü için tasarruf tedbirlerinin uygulandığını hatırlatarak, “Bu kapsamda tedbirler üst düzeyken, her türlü yatırım sınırlandırılmışken, sulama yatırımlarının önünün açılması, hükümetin gerçekten tarıma yönelik ciddi destekler verdiğini gösteriyor. Sulamaya yönelik yatırımlarda bir kısıtlamaya gidilmediği, bu konuda da bütçenin mümkün olduğunca artırılması, hükümetin tarıma ve sulamaya verdiği desteğin en önemli göstergesi” dedi. Bayramoğlu, üretime verilen desteğin
94 milyar TL’den yeni dönemde 135 milyar TL’ye çıktığını söyledi. Bitkisel ve hayvancılık üretim desteklerinin değiştirildiğini hatırlatan Bayramoğlu, şunları söyledi: “Bitkisel üretimde bir dekarda 244 TL baz alınarak, üretim ve ürünlere göre kademelendirildi. Örneğin, buğday, şeker, ayçiçeğinde farklı katsayılarla çarpılarak, üreticiye daha fazla destek vermek için geleceğe yönelik bir destek sistemi oluşturuldu. Burada üretim planlamasına öncelik verildi. Hem üretim planlamasını hem iklim değişikliğini hem de üreticinin maliyetini dikkate alan, çok gelişmiş bir program. Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) kayıtlı toplam alanın yüzde 70’ine destek veriliyor. Bunlar içerisinde buğdayda çiftçinin maliyetinin yüzde 37’sini devlet ödüyor. Dünyanın hiçbir yerinde böyle bir destekleme sistemi ve devletin üretime böyle bir desteği söz konusu değil. Bu çok ciddi bir oran.”
BİTKİSEL ÜRETİMDE YENİ MODEL
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, TBMM’deki bütçe görüşmelerinde yaptığı konuşmada, ilk defa tarımsal destekleri, üretim döneminden önce ve 3 yıllık olarak açıkladıklarını hatırlattı. Böylece bitkisel üretim yapanların alacağını önceden öğrendiğini belirten Bakan Yumaklı, mazot ve gübre maliyetlerindeki değişime göre her yıl destek tutarlarının güncelleneceğini açıkladı. Bitkisel üretimde yeni destek modelini; temel destek, planlama desteği ve üretimi geliştirme desteği olarak belirlediklerini söyleyen Yumaklı, yeni yıldaki uygulamaları şöyle özetledi: “Mazot maliyetinin ortalama yüzde 50’sini, gübre maliyetinin ise ortalama yüzde 25’ini üreticilerimize temel destek olarak vereceğiz. Planlama kapsamında belirlenmiş olan ürünleri üreten çiftçilerimize mazot maliyetinin tamamını, gübre maliyetinin de yarısını ödemiş olacağız. Yeraltı su kısıtı bulunan 52 ilçede üretim yapan, az su tüketen ürünleri üretenlere ilave su kısıtı desteği vereceğiz. Bununla beraber bu ilçelerde üretim yapanlar, mazot ve gübre maliyetinin tamamını almış olacak. Hayvancılıkta temel desteklerin yanı sıra aile işletmelerine, genç ve kadın yetiştiricilere, birinci derece tarımsal birlik ve kooperatif üyelerine ve gezginci arıcılara ilave destekler vereceğiz.”
TÜRKİYE’DE 206 ÇEŞİT ÜRÜN ÜRETİLİYOR
Tarımda üretim planlamasıyla ilgili tüm yasal düzenlemeler de tamamlandı. Böylece, bitkisel ve hayvansal üretim ile su ürünlerinde planlı üretim dönemi başladı. Toplam ekilen alanların yüzde 77’sini oluşturan 13 stratejik ürün ve yem bitkisi, üretim planlaması kapsamına alındı. Hayvansal üretim planlaması kapsamında ise süt, besi ve kanatlı yetiştiriciliği için yeni üretim bölgeleri belirlendi. Ayrıca, Çiftçi Kayıt Sistemi’ndeki değişikliklerle kayıt oranı yüzde 5.7 arttı. Çiftçilere ve sektöre son 22 yılda önemli destekler sağlanarak, büyük yatırımlara imza atıldı. Tarımsal hasıla 2023’te 68.5 milyar dolara ulaştı; Türkiye, Avrupa’da birinci, dünyada ise 9’uncu sırada yer aldı. Türkiye, 206 çeşit ürün üretimiyle dünyada sebze üretiminde 4’üncü, meyve üretiminde ise 6’ncı sırada. Bitkisel üretim, 2002’ye göre yüzde 41 artışla 2023’te 138.6 milyon tona ulaşarak, Cumhuriyet tarihinin rekoru kırıldı.
